Odam anatomiyasi

Kallaning yuz bo’limi suyaklari.
Kallaning yuz bo’lim suyaklari evolyutsiya jaraenida chuqur uzgarishlarga uchradi. Buning asosiy sabablaridan bosh miyaning rivojlanishi, nutkni paydo bulishi, ovkatni sifatini uzgarishi xisoblanadi. Yuz bo’lim suyaklari yuzning suyakli asosini tashkil kiladi, ovkat xazm kilish va nafas olish tizimlarning, jag muskullarning boshlanish kismlaridir. Kallaning yuz bo’limi yukori va pastki jag, tanglay, pastki burun chiganogi, dimok, yonok va til osti suyaklari kiradi.
Yukori jag - bir juft bulib, yukori jag, ko’z kosasi, burun va ogiz bushliklarini xosil kilishda ishtirok etadi va chaynash jaraenida aktiv katnashadi.
Yukori jagnining tanasi va turtta usigi bor. Bu peshona, yenok, tanglay, alьveolyar usiklardir. Peshona usigi peshona suyagining burun kismi bilan tutashadi. Yenok usigining asosida ko’z kosasi, oldingi va chakka osti yuzalari tutashadi. Usikni uzi esa yenok suyagi bilan tutashadi. Tanglay usigi medial yunalgan bulib, ikkinchi tanglay suyagi usimtasi bilan birikib, kattik tanglayni xosil bulishda ishtirok etadi. Alьveolyar usigi uz yeyida alьveolyar kattakchalarni xosil kiladi. Alьveolyar katakchalar bir-biridan tusiklar bilan ajralgan. Katakchalar ichida tishning ildizlari joylashgan. Yukori jagning tanasida 4 yuza – oldingi, chakka osti, ko’z kosasi va burun yuzalari tafovut kilinadi. Tanasining ichida xavo saklanadigan turli shaklda uchraydigan kavaklar bulib, burun bushligiga ochilib turadi. Fakat odamda yukori jagning oldingi yuzasi kavarik buladi, uni yuzasida kozik chuqurchasi joylashgan. CHakka osti yuzasi oldingi yuzadan yenok usigi bilan chegaralangan. Usikning oldingi yuzasida mayda teshikchalar joylashgan bulib, bu teshikchalardan kon tomirlari va nervlar yukori jagning tish ildizlariga utadi. Ko’z kosa yuzasi sillik, ko’z kosa bushligiga karatilgan, orqa yuzaning chekkasi ko’z kosasining pastki yorigi bilan chegaralangan. Orqa chekkadan arikcha boshlanadi, arikchani davomi ko’z kosa osti kanaliga aylanadi va suyakni oldingi yuzasiga ochiladi. Burun yuzasi tarkibida chiganok kirrasi joylashgan bulib, unga pastki burun chiganogi birikadi. Burun yuzasida, ko’z yosh arikchasi utib, burun-ko’z yosh kanalining xosil bulishida ishtirok etadi. Bundan tashkari burun yuzasi gaymor bushligiga ochiladigan kirish kismini xosil kiladi.
Tanglay suyagi - bir juft bulib, orqadan yukori jag bilan tutashadi. Tanglay suyagi ikkita perpendikulyar va gorizontal plastinkalardan iborat.
Perpendikulyar plastinkaning yukori kirrasidan ko’z kosa va ponasimon usiklari burtib chikadi. Birinchi usigi ko’z kosa bushligini xosil bulishida ishtirok etadi, ikkinchisi esa ponasimon suyakning kanotlariga takaladi. Kursatilgan ikkita usik ponasimon-tanglay uymasini chegaralab turadi. Tanglay suyagini yana bitta usigi farklanadi. Bu piramidal usigi bulib, gorizontal va perpendikulyar plastinkalarni tutashgan joyidan boshlanadi. Piramidal usigi ponasimon suyakning kanotsimon usiklarining uymasi ichiga kiradi va kanotsimon chuqurchani shakllanishida ishtirok etadi. Perpendikulyar plastinkaning lateral yuzasida joylashgan tanglay egati yukori jag suyagida shu nomli egat bilan kushilib kanal xosil kiladi.
Ikkala tanglay suyaklarning gorizontal plastinkalari bir-biri bilan birikib, kattik tanglayni orqa kismini xosil kiladi. Xamma maymunsimon ajdodlarga nisbatan fakat odamda kaltalashgan tanglay shakllangan.