Очликнинг минимал даражаси

91. Барқарор ривожланиш 2-мақсади “Очликнинг минимал даражаси”нинг мазмун-моҳияти.

Hozirda ochlikni bartaraf etish va oziq-ovqat xavfsizligini ta’minlash, qiyin vazifa bo‘lib qolmoqda. Butun dunyoda ochlik va oziq-ovqat xavfsizligi tobora kuchayib bormoqda va to‘yib ovqatlanmaslik millionlab bolalarga ta’sir ko‘rsatishni davom etmoqda.

Ushbu maqsad 2030-yilga qadar ochlik va to‘yib ovqatlanmaslikning barcha shakllariga barham berishni ko‘zda tutadi, shunda barcha odamlar, ayniqsa bolalar, yil davomida yetarli miqdorda to‘yimli oziq-ovqat olish imkoniyatiga ega bo‘ladilar. Bu barqaror qishloq xo‘jaligini rivojlantirishni o‘z ichiga oladi: kichik fermerlarni qo‘llab-quvvatlash va yer, texnologiya va bozorlarga teng kirishni ta’minlash. Shuningdek, qishloq xo‘jaligining hosildorligini oshirish uchun infratuzilma va texnologiyalarga sarmoya kiritishda xalqaro hamkorlik talab etiladi.
2.1-vazifa. 2030-yilgacha zarur hajmda ovqatlanishning yuqori sifati va balanslashganligini ta’minlash hamda aholining barcha qatlamlari, ayniqsa, go‘daklar bilan bir qatorda, ijtimoiy zaif kishilarning hayot uchun muhim va xavfsiz oziq-ovqat mahsulotlaridan yil bo‘yi erkin foydalanishlariga erishish.
2.2-vazifa. 2030-yilgacha to‘yib ovqat yemaslikning barcha shakllariga barham berish, jumladan, 2025-yilgacha besh yoshgacha bo‘lgan bolalarning o‘sishi va vaznidagi kechikishga qarshi kurashishga oid xalqaro darajada kelishilgan maqsadli ko‘rsatkichlarga erishish hamda o‘smir qizlar, homilador va emizuvchi xotin-qizlar, keksa odamlarning ovqatlanishga bo‘lgan ehtiyojlarini qondirish.
2.3-vazifa. 2030-yilgacha qishloq xo‘jaligi oziq-ovqat mahsulotlari yetishtirishning o‘rtacha samaradorligini hamda qishloq xo‘jaligi oziq-ovqat yetishtiruvchilarining daromadini ancha oshirish.
2.4-vazifa. 2030-yilgacha oziq-ovqat mahsulotlari ishlab chiqarishning barqaror tizimlari yaratilishini ta’minlash hamda qishloq xo‘jaligi ishlab chiqarishi samaradorligini oshirish imkonini beradigan qishloq xo‘jaligini yuritish usullarini joriy qilish.
2.5-vazifa. Urug‘ va madaniylashtirilgan ekinlarning, shuningdek, qishloq xo‘jaligi va uy hayvonlarining hamda ularning tegishli yovvoyi turlarining genetik rangbarangligi saqlanishini, jumladan urug‘ va ekinlarning turli-tuman zaxiralarini tegishli tarzda saqlash orqali, ta’minlash.

2.a-vazifa. Qishloq xo‘jaligi ishlab chiqarishi sohasidagi salohiyatni mustahkamlash maqsadida qishloq infratuzilmasi, qishloq xo‘jaligi tadqiqotlari va agrotashviqot, texnologiyalarni rivojlantirish hamda o‘simlik va hayvonlarning genetik zaxiralarini yaratishga sarmoya kiritilishini, jumladan, xalqaro hamkorlikni faollashtirish yo‘li bilan, ko‘paytirish.

2.b-vazifa. Qishloq xo‘jaligi mahsulotlarining jahon bozorlarida savdo cheklovlari kiritilishi va xatolar yuzaga kelishini bartaraf etish hamda bunga yo‘l qo‘ymaslik.
2.c-vazifa. Oziq-ovqat mahsulotlari va ularni qayta ishlash mahsulotlari bozorlarining tegishli tarzda faoliyat yuritishini ta’minlash choralarini ko‘rish, oziq-ovqat narxlarining keskin o‘zgarishini cheklashga yordam berish maqsadida bozor ma’lumotlaridan, jumladan oziq-ovqat zaxiralari haqidagi ma’lumotdan o‘z vaqtida foydalanishga ko‘maklashish.

92. Инсон ҳуқуқлари соҳасида давлатлар қандай мажбуриятларга эга?

Инсон ҳуқуқлари бўйича мажбуриятларнинг уч тури мавжуд: инсон ҳуқуқларини ҳурмат қилиш, ҳимоя қилиш ва бажариш:

Инсон ҳуқуқларини ҳурмат қилиш шунчаки одамларни ушбу ҳуқуқлардан фойдаланишни тўхтатмасликни англатади. Масалан, давлат овоз бериш ҳуқуқини ёки уюшиш эркинлигини мажбуран чиқариб юборишдан ва ўзбошимчалик билан чеклашдан сақланиши керак.
Инсон ҳуқуқларини ҳимоя қилиш бу учинчи шахслар уларни амалга оширишга халақит бермаслигини таъминлаш учун чоралар кўриш демакдир. Масалан, ота-оналар ва иш берувчилар мактабга борадиган болаларга халақит бермаслиги учун давлат маълумот олиш имкониятини таъминлаши керак.
Инсон ҳуқуқларининг амалга оширилиши бу ҳуқуқни амалга ошириш учун босқичма-босқич чоралар кўрилишини англатади. Ушбу мажбурият баъзан унинг бажарилишини энгиллаштириш ва таъминлаш учун мажбуриятларга бўлинади. Биринчиси, давлатнинг одамларнинг ўз эҳтиёжларини қондириш қобилиятини кучайтирадиган, масалан, тиббий хизмат олиш учун шароит яратадиган тадбирларда фаол иштирок этиш мажбуриятини англатади.

93. Инсон ҳуқуқлари бўйича Европа суди.

Европада Инсон хуқуларини ҳимоя қилиш бўйича Европа суди ўз фаолятини бошлаган. Ушбу Суднинг мақади инсон ҳуқуқларини самарали ҳимоя қилишдан иборат.

Европа судининг прецедент ҳуқуқи — бу Европа ҳуқуқи нормалар мажмуасининг таркибий қисми ҳисобланади. 
Инсон ҳуқуқлари ва асосий эркинликларини ҳимоя қилиш тўғрисидаги Европа Конвенцияси билан кафолатланган ҳуқуқларини бузилган деб, хисобловчи ҳар қандай шахс Европа судига мурожаат қилиши мумкин.
Инсон ҳуқуқлари бўйича Европа суди Вазирлар қўмитаси сингари Конвенция нормаларига амал қилинишиустидан назоратни амалга оширади. Конвенция нормаларига мувофиқ Европа суди алоҳида шахслар томонидан берилган шикоятларни кўришбилан бир қаторда давлат вакиллари томонидан берилган шикоятларни ҳам ўрганади. Инсон ҳуқуқлари бўйича Европа судида шикоят-
лар қуйидаги шартларга риоя қилинган ҳолдагина кўриб чиқиш учун қабул қилинади:
биринчидан, шикоятлар якка шахслар, жисмоний шахслар томонидан берилиши лозим, ҳар қандай нодавлат ташкилотлар ва алоҳида шахслар гурухи, шунингдек Европа кенгашига аъзо давлатлар томонидан берилиши лозим;
иккинчидан, шикоят бирор давлатгақарши ёки бирор давлат органининг ҳаракатлари устидан берилиши лозим;
учинчидан, шикоятда Конвенцияда ёки унга кўшимча протоколда 
кўрсатилган инсон ҳуқуқларини бузилганлигини тасдиқловчи ҳужжатлар бўлиши лозим;
тўртинчидан, инсон ҳуқуқларини ҳимоя қилишнинг барча ички имконият­ларидан фойдаланиб бўлинган бўлиш керак;
бешинчидан, иш бўйича миллий ҳокимият органларининг сўнгги қарори чиққан кундан 6 ой ўтмаган бўлиши лозим

94. Барқарор ривожланиш “Тенгсизликни камайтиринг” номли 10-мақсадининг мазмун-моҳияти.

So'nggi o'n yilliklarda dunyoning deyarli barcha mintaqalarida daromadlar tengsizligi o'sdi, ammo har xil sur'atlarda. Mamlakatlar o'rtasidagi tengsizlik darajasidagi keskin farq, hattoki rivojlanish nuqtai nazaridan ham o'xshash bo'lsa ham, tengsizlik evolyutsiyasida milliy siyosat va institutlar muhim rol o'ynashini ta'kidlaydi.

Daromadlardagi tengsizlik global yechimlarni talab qiladigan global muammodir. Bu hamma uchun teng imkoniyatlarni ta'minlaydigan dasturlarni ishlab chiqishni o'z ichiga oladi, shu jumladan aholining zaif va cheklangan qatlamlari, moliyaviy bozorlar va institutlarni tartibga solish va monitoringini takomillashtirish, qoloq mintaqalarga to'g'ridan-to'g'ri xorijiy investitsiyalarni jalb qilish.
10.1-vazifa. 2030-yilgacha aholining eng kam ta’minlangan 40 foizi daromadlarining mamlakat bo‘yicha o‘rtacha darajadan oshishiga erishish va daromadlari o‘sishini qo‘llab-quvvatlash.
10.2-vazifa. Barcha odamlarning, ularning yoshi, jinsi, nogironligi mavjudligi, millati, dini va ijtimoiy maqomidan qat’iy nazar, ijtimoiy, iqtisodiy va siyosiy hayotda faol ishtirok etishini qonunchilik yo‘li bilan qo‘llab-quvvatlash va rag‘batlantirish.
10.3-vazifa. Qonunchilikning kamsitishga qarshi me’yor va qoidalarining amalda, ayniqsa aholining ijtimoiy zaif qatlamlariga nisbatan to‘liq va so‘zsiz bajarilishini ta’minlash.
10.4-vazifa. Tegishli siyosatni, ayniqsa, budjet-soliq siyosatini hamda ish haqi va ijtimoiy himoya masalalari bo‘yicha siyosatni qabul qilish, asta-sekin ko‘proq tenglik ta’minlanishiga erishish.
10.7-vazifa. Tartibga solingan, xavfsiz, boshqariladigan mehnat migratsiyasi va samarali migratsiya siyosatiga ko‘maklashish.

95. Инсон ҳуқуқларини ҳимоя қилишдаги асосий ҳужжат - Инсон ҳуқуқлари умумжаҳон декларацияси.

Birlashgan millatlar tashkilotining inson huquqlari umumiy deklaratsiyasi — BMT Bosh Assambleyasi tomonidan 1948-yil 10-dekabrda qabul qilingan deklaratsiya. U muqaddima va 30 moddadan iborat boʻlib, uni qabul qilishdan maqsad har bir inson va davlat mazkur Deklaratsiyani nazarda tutgan holda maʼrifat va taʼlim orqali shu huquq va erkinliklar hurmat qilinishiga kumaklashishi lozim. Deklaratsiya har bir insonning tabiiy va ajralmas huquq va erkinliklari eʼlon etilgan asosiy xalqaro hujjatdir. Shu tariqa xalqaro munosabatlar tarixida birinchi marta insonning hamma rioya etishi zarur boʻlgan asosiy huquqlari va erkinliklari doirasi belgilab berilgan. Deklaratsiyada "insoniyat oilasining hamma aʼzolariga xos qadrqimmatni, ularning teng va ajralmas huquqlarini tan olish — erkinlik, adolat va yalpi tinchlik negizi" ekanligi eʼlon etilgan. Unga koʻra, umum hurmat va rioya qilishi shart boʻlgan inson huquklari doirasi shaxsiy, siyosiy hamda ijtimoiyiqtisodiy huquqlardan iboratdir.

Ushbu Deklaratsiya mustaqil Oʻzbekiston Respublikasi imzolagan birinchi xalqaro hujjatdir (1991-yil 30-sentabr). Oʻzbekiston Respublikasi Konstitutsiyasining "Inson va fukarolarning asosiy huquklari, erkinliklari va burchlari" deb atalgan 2boʻlimi mazkur Deklaratsiya talablariga toʻla moye boʻlib, unda Oʻzbekiston Respublikasi barcha fuqarolari teng huquq va erkinliklarga ega boʻlishi, jinsi, irqi, millati, tili, dini, ijtimoiy kelib chiqishi, eʼtiqodi, shaxsi va ijtimoiy mavqeidan qati nazar, qonun oddida tengligi taʼkidlangan

97. Инсон ва фуқаронинг ҳуқуқлари ва эркинликлари.

Inson va fuqaroning huquq va erkinliklari - insonga bekamu koʻst yashash imkoniyatini beruvchi va iqtisodiy, ijtimoiy, madaniy, siyosiy sohalarda oʻz imkoniyat va talablarining amalga oshirilishini taʼminlovchi huquqiy maqom. Inson huquqlari va erkinliklariga rioya etish Oʻzbekiston Respublikasi konstitutsiyaviy tuzumining asosidir. OʻzR Konstitutsiyasida qayd etilgan huquq va erkinliklar: qonunlarning mazmuni va qoʻllanilishiga hamda qonun chiqaruvchi, ijro etuvchi hokimiyat faoliyatiga bevosita taʼsir koʻrsatadi; Oʻzbekistonning har bir fuqarosiga, uning jinsi, irqi, millati, tili, diniy eʼtiqodi, ijtimoiy kelib chiqishi, maslagi, shaxsiy va ijtimoiy ahvolidan qatʼi nazar, inson huquqlari va erkinliklari buzilmasligini, sud yoʻli bilan himoya qilinishini kafolatlaydi. Konstitutsiya barcha fuqarolarning qonun oldida tengligiga asoslangan holda, oʻzgalarning huquqlariga hurmat bilan qarash tamoyillarini, oʻzgalarning qonuniy manfaatlarini, huquq va erkinliklarini buzish hisobiga oʻz huquq va erkinliklarini roʻyobga chiqarishga yoʻl qoʻyilmaslikka, ijtimoiy adolat va hamjihatlikni taʼminlashga qaratilgan. Oʻz navbatida respublika hududida yashovchi shaxslar Konstitutsiyada taʼkidlangan huquq va erkinliklarga, xalqaro huquq meʼyorlariga rioya etishi zarur. Umumeʼtirof qilgan mazkur xalqaro meʼyoriy manbalar Birlashgan Millatlar Tashkilotining Inson huquqlari umumjahon deklaratsiyasi, Bola huquqlari toʻgʻrisida konvensiya va OʻzR qoʻshilgan yana bir qator xalqaro hujjatlardir.

98. Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлисининг Инсон ҳуқуқлари бўйича вакили (Омбудсман)нинг асосий вазифалари

Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлисининг Инсон ҳуқуқлари бўйича вакили (омбудсман) фуқаролар ҳуқуқларининг беғараз ва инсонпарвар ҳимоячисидир: у инсон ҳуқуқлари бузилганлиги тўғрисидаги шикоятларни кўриб чиқади ва текширади, айрим ташкилотлар ва мансабдор шахслар йўл қўйган хатоликларни тугатиш юзасидан тадбирлар тавсия қилади, фуқароларнинг ҳуқуқлари тикланишига ёрдамлашиб, инсон ҳуқуқларининг жиддий равишда бузилишига сабабчи бўлган шахсларни қонунга биноан жавобгарликка тортиш тўғрисида тавсия қилишга ҳам ҳақлидир. Улар фуқароларнинг келиб тушган мурожаатлари бўйича жойларга, шунингдек, озодликдан маҳрум этиш жойларига ҳам чиқиб, ўз текширувларини амалга ошириш, яна шунингдек, тегишли минтақалардаги Халқ депутатлари кенгашлари мажлисларида жойлардаги инсон ҳуқуқларига риоя этилиши бўйича ахборотларни тақдим этиш йўли билан Омбудсман ишининг самарадорлигини анча кучайтирмоқда.

Ўзбекистон Республикаси Президенти ҳузуридаги тадбиркорлар ҳуқуқларини ҳимоя қилиш бўйича вакил (бизнес-омбудсмен) тадбиркорларнинг давлат томонидан белгиланган ҳуқуқлари ҳимояси учун хизмат қилади. Президент ҳузуридаги тадбиркорлар ҳуқуқларини ҳимоя қилиш бўйича вакилнинг вазифалари ва ҳуқуқлари тадбиркорлик фаолиятини ривожлантириш, тадбиркорларнинг ҳуқуқ ва манфаатларини ҳимоя қилиш борасидаги давлат сиёсатини шакллантириш ва амалга оширишда иштирок этиш, тадбиркорлар фаолияти текширувида уларни қонуний томонлама қўллаб-қувватлаш, тадбиркорларнинг манфаатларини кўзлаб, судларга даъво аризалари бериш, уларнинг фаолиятини мониторинг қилиб боришдан иборат.

100. Политические права человека. Сущность и правовые основы (согласно национальному законодательству).

Сиёсий ҳуқуқлар ижтимоий-сиёсий ҳаётда иштирок этиш, давлат органларини шакллантириш, давлат ҳокимиятига уюшган ҳолда тазйиқ ўтказиш (масалан, сиёсий намойишлар йўли билан) билан боғлиқдир. Ушбу ҳуқуқлар, қоида тариқасида, мазкур давлатнинг фуқароларига тегишли бўлади. Фақат баъзи давлатларда ва фақат айрим сиёсий ҳуқуқлардан (масалан, сайлов) фуқаролиги бўлмаган шахслар ва чет элликлар (чет элликлар одатда фақат ўзаролик асосида, давлатлар келишуви бўйича) фойдаланишлари мумкин.