Обсуждены и интерпретированы основные вопросы компьютерной лингвистики

Matnning statistik tahlili 
-  tilni ehtimollik belgilariga ko'ra tahlil qilish, til hodi- 
salarini  statistik  xarakteristikalari  asosida  baholash  demakdir.  Til  birligining  gap- 
da  yoki  matnda  qo'llanish  chastotasi  (sur’ati)  ehtimollik  deyiladi.  Til  hodisalari 
haqidagi  haqiqatlar  lingvostatistik  tadqiqotlar  yordamida  aniqlanadi.  Masalan, 
o'zbek  tili  uchun  qaysi  bo'g'in  strukturasi tipik  ekanligini,  gap  modellaridan  qay- 
si  biri  eng  asosiy  konstruksiya ekanligini,  bosh  kelishikdagi  otlarning  asosan  qay-

---

154
A. Rahimov
si  gap  bo'lagi  vazifasida  kelishini,  tanlangan  matnda  so'z  turkumlarining  qay 
darajada  ishlatilishini  aniqlash  uchun  lingvostatistik  tahlillarga  ehtiyoj  seziladi.
Matnning  statistik  tahlili  matn  atributsiyasi  muammosiga  ham  oydinlik  kiri- 
tishda  muhim  tadqiqot  usuli  hisoblanadi.  Ayniqsa,  badiiy  matnlarning  statistik 
tahlili  natijasida  o‘sha  matn  muallifi  ham  aniqlanmoqda.  Bunda  matnda  tez-tez 
ishlatiluvchi  til  birliklari  (otlar,  sifatlar,  kalit  so'zlar,  fe’llar,  grammatik  shakllar, 
junila  qurilishi,  bir  so'z  bilan  aytganda,  yozuvchining  idiostilini -   o'ziga  xos  uslu- 
bini ko'rsatuvchi vositalar) lingvostatistik tahlil yordamida aniqlanadi. Turli matn- 
lardan  olingan  dalillarning qiyosiy tahlili  bizga o ‘sha  matnning mazmun-mundari- 
jasini,  matn  tuzilgan  davrni,  dalillarni  argumentlash  xarakterini  va  hatto  muallif- 
likni  aniqlashga  imkon  beradi.  Badiiy  asarlarning  sujet  qurilishiga,  matn  struk- 
turasiga  kvantitativ  m etodlarning  tatbiq  etilishi  natijasida  F.Dostoyevskiy, 
L.Tolstoy.  M.Sholoxov kabi yozuvchilarning matnlari atributsiyasi  amalga oshiril­
gan.  Keyingi  paytlarda  anonim  (muallifi  noma’Ium)  va  psevdonim  (soxta  muallif- 
li)  matnlarning  aniqlanishi  yuzasidan  ham  tadqiqotlar  amalga  oshirilmoqda.