Oʻbеkiston rеspublikasi oliy va oʻrta maxsus ta

MUNDARIJA:
I.Kirish ……………………………………………………………….………….….4
II.Nazariy qism
2.1 Press haqida……………………………………….……...……………....6
2.2 Gidravlik press......................................................……………...…….…..7
2.3 Mexanik presslar...…………………..……………………….……….8
III.Asosiy qism
3.1 Elektrodvigatel tanlash bo’yicha umumiy ma’lumotlar……………….….9
3.2 Dvigatel tanlash……………………………………………………….....9
3.3 Uzatish qurilmasini tanlash……………………………………………...11
3.4 Qarshilik moment va inertsiya momentlarini keltirilgan qiymatlarini aniqlash………………………………………………………………….11
3.5 Elektrodvigatelni tabiiy, ishga tushirish xarakteristikalarini hisoblash
va grafigini qurish……………………………………………………......13
3.5.1 O’zgarmas tor dvigatelini tabiiy va sun’iy mexanik xarakteristikalarini hisoblash va grafigini qurish tartibi…….....13
3.5.2 Mustaqil(paralel) qo’zg’atishli o’zgarmas tor dvigatelini ishga tushirish xarakteristikalarini hisoblash va grafigini qurish tartibi…………………………………………………………..14
3.5.3 Ketma-ket qo'zg'atishli dvigatelni ishga tushirish xarakteristikasini hisoblash va qurish…………………………16

6. 
   Dvigatelni tormozlash xarakteristikalarini qurish va tormozlash qurilmasini hisoblash………….………………………………………....16
   

3.6.1O’zgarmas tok dvigatelni teskari ulab tormozlash………………17
3.6.2O’zgarmas tok dvigatelni elektrodinamik tormozlash……..…....18
IV.Elektr yuritmalardagi o’tkinchi jaryonlar
4.1 Umumiy ma’lumotlar………………………………………………..…..19
4.2 Elektr yuritmani reostatli ishga tushirishdagi o’tkinchi jarayonlarni hisoblash………………………………………………………………....19
4.3 Elektr yuritmani tormozlashdagi o’tkinchi jarayonlarni hisoblash……...21
4.4 Tanlangan dvigatelni tekshirish…………………………………………21
Xulosa……………………………………………………………………………...23
Foydalanilgan adabiyotlar ro’yhati………...……………………………………...25
Ilovalar

KIRISH
Kurs loyihasining maqsadi bakalavrlarni mustaqil ishlash qobiliyatlarini rivojlantirish, olgan nazariy bilimlarini qo’llashda amaliy ko’nikmalar hosil qilish va samonaviy texnika hamda texnologiyalarni qo’llashni o’rganishdir.
Kurs loyihasini bajarishda bakaalavr elektr yuritmaning asosiy sxemalari, mexanikasi, ularning texnik va mexanik ko’rsatgichlarini tahlil qilish hamda elektr kattaliklarni hisoblash, o’quv adabiyotlardagi jadval va ifodalarni o’rganishi kerak. Elektr yuritma deb mashinalarning ish organlarini harakatga keltiradigan hamda bu jarayonlarni maqsadga muvofiq boshqaradigan, hamda elektr dvigatel, kuchli o‘zgartgich, boshqarish, axborot hamda 3 uzatish qurilm alaridan tashkil topgan murakkab elektromexanik tizimga aytiladi. Yuritmaning «chiqish» koordinatlariga ish mashinasi organlarining m e’yorda ishlashi uchun zarur bo‘lgan elektromagnit moment M yoki kuch F va harakat koordinatlari: burchak tezlik co yoki chiziqli tezlik v hamda ularga mos harakat yo‘nalishi bo‘laklari Aa, AS kiradi. Yuritma elementlari quyidagilardan iborat. Uzatish qurilmasi harakat shakllarini o‘zgartirish va mexanik energiyani dvigatel qurilmasidan mashinaning ish organlariga uzatish uchun mo‘ljallangan. Dvigatel qurilmasi elektrom exaniko‘zgartgich bo‘lib, elektr energiyasini mexanik energiyaga aylantiradi va uzatish qurilmasi bilan birgalikda ish organining berilgan harakat turlarini shakllantiradi.
Elektr energiyasini iste’mol qilib, uni boshqa turdagi energiyaga aylantirish orqali va shu vaqtning o‘zida texnologik jarayonlarni amalga oshirish uchun belgilangan qurilmalar elektrotexnologik qurilmalar deb ataladi. Bunday qurilmalar murakkab tuzilishga ega bo‘lib ularning tarkibiga ishchi organ, ya’ni plazmatron, plazmali reaktor, elektron to‘p, yoy va ion agregatlarining elektrodlar tizimi va belgilangan ish rejimini avtomatik ta’minlovchi yoki mikroprosessorli texnika yordamida boshqariluvchan maxsus energiya manbaalari kiradi. Suv, gaz ta’minlash va vakuum hosil qilish hamda uni saqlash tizimlari esa elektrotexnologik qurilmalar tarkibiga yordamchi jixoz sifatida kiradi. Elektrotexnologik qurilma qanday texnologik jarayonni bajarish uchun belgilangan ekanligini bilmay, uni talab doirasida montaj qilish, sozlash va ishlatish mumkin emas. Insoniyatning ishlab chiqarish faoliyati va uy ro‘zg‘or extiyojlari elektrotexnologik qurilmalar bilan tobora to‘yinib bormoqda. Bunday to‘yinish faqatgina mazkur qurilmalarga bo‘lgan extiyojning o‘sishi bilangina asoslanib qolmasdan, balki uglevodorodli yoqilg’i tan narxining ma’lum darajada oshishi, tashqi muhitni muhofaza qilish bo‘yicha aniq choralar belgilash zaruriyati, chiqindisiz texnologiyalar yaratish kabilar bilan ham bog‘liqdir. Elektrotexnologik jarayonlarni rivojlantirish mamlakatimizning rivojlanib borayotgan energetik tizimini, yangi elektr stansiyalari va yuqori quvvatli elektr tarmoqlarini qurish orqali amalga oshiriladi.Elektrotexnologiyaning tobora takomillashib borishi yuqori bikrlikga ega bo‘lgan, katta miqdordagi issiqlikga bardosh beruvchi, kimyoviy reaksiyaning agressiv ta’siriga turg‘un bo‘lgan va kichik issiqlik o‘tkazuvchanlikga hamda yuqori darajadagi izolyasion xususiyatga ega bo‘lish kabi yangi xossalarga ega bo‘lgan yangi materiallar ishlab chiqish imkoniyatini beradi. Elektrotexnologik jarayonlar yordamida sifatli o‘tkazgich va yarim o‘tkazgichlar uchun materiallar, shuningdek eski texnologiyalar yordamida ilgari olib bo‘lmagan va ishlab chiqish chiqindilaridan hamda ishlatib bo‘lmaydigan xom-ashyolardan turli materiallar ishlab chiqish yo‘lga qo‘yilgan. Ko’plab sanoat tarmoqlari va fanda erishilgan yutuqlar elektrotexnologik jarayonlar rivojiga ko‘ra erishilmoqda. Elektrotexnologik jarayonlarni takomillashtirib borilishi natijalariga ko‘ra eng diqqatga sazovor bo‘lgan yutuqlar, ayniqsa mikroelektronika soxasida ko‘zga tashlanadi. Radiotexnik jixozlar, elektron hisoblash mashinalari hamda sanoatdagi boshqariluvchan komplekslar tarkibida yuz minglab, ayrim hollarda esa o‘nlab million elementlarni minglab tutashma bilan birlashtiruvchi tizimlar mavjud. Agarda mazkur tizimlar bundan 40 - 50 yil muqaddam foydalanilgan eski texnologiyalar yordamida yaratilganda edi, bunda yuqoridagi qurilmalar massalari o‘nlab tonnani, xajmlari o‘nlab kub metrni va iste’mol quvvatlari yuzlab kilovattni tashkil qilgan bo‘lar edi. Hozirgi kunda «yuzalarga plazmali ishlov» orqali yuzalarga qoplama yoki qatlam berishini joriy etilishi ionli - nurli legirlash, plazmali travlenie, lazerli payvandlash, fotolitografiya kabi ishlov berish usullaridan foydalanish, hamda elektrotexnologik qurilmalar yordamida olingan yangi materiallarni qo‘llash oqibatida tarkib jihatidan yangi bo‘lgan mikroelektron elementlar va jixozalar yaratilmoqda. Elektron mikrosxemalarni konstruksiyalash va tayyorlashning yangi va sifatli usullari ishlab chiqildi. Bunda birgina texnologik jarayonning o‘zida mikronlarda o‘lchanuvchan hajmdagi yarim o‘tkazuvchanlikka ega bo‘lgan kristall yoki dielektrik yuzada barcha aktiv, passiv va tutashtiruvchi elementlar o‘zaro birlashtirilishi amalga oshiriladi. Mikrosxema tarkibiga kiruvchi elementlar (tranzistorlar, diodlar, kondensatorlar, rezistorlar va boshqalar) hech qanday tashqi tutashmaga ega bo‘lmagan holda, mexanik kuchlar va tashqi muhit ta’siridan saqlovchi umumiy germetik qoplamaga ega va yuzlab mikroelementlarni shunday tartibda o‘zida mujasamlashtirgan, yagona korpusga ega bo‘lgan mikrosxemalar o‘z navbatida koplekslar tarkibiga kiradi.
”Elektr yuritma asoslari” fanidan kurs loyihasini bajarish maqsadi va vazifalari.
”Elektr yuritma asoslari” fanidan kurs loyihasi “Elektr texnikasi, elektr mexanikasi va elektr texnologiyalari” yo’nalishi talabalari tomonidan bajariladi. Kurs loyihasi ”Elektr yuritma asoslari” fanining bo’limlarini o’z ichiga oladi va uning maqsadi talabalar tomonidan nazariy bilimlarni mustahkamlash, nazariy materialni amaliyotda qo’llash ko’nikmasiga ega bo’lish.[2]
Kurs loyihasini bajarish jarayonida men soda elektr yuritmalarni (elektrodvigatel – uzatish qurilmasi – ishchi mexanizm) loyihalash masalalarini mustaqil xal etishni, ishchi mexanizm uchun elektrodvigatelni to’g’ri tanlashni, uzatish qurilmasini olishni, dvigatelni qizishi va yuklanish qobiliyati bo’yicha tekshirishni, ochiq elektr yuritma tizimlarini loyihalashni o’rgandim.
Kurs loyihasi davomida elektrodvigatelni ishga tushirish, reverslash va tormozlashni avtomatik boshqarish masalalarini ishlab chiqadi, avtomatik boshqarish sxemalarni tuzishni o’rgandim, elektr yuritmalarni boshqarish sxema elementlarini grafik tasvirlanishini va printsipial sxemalarni o’qishni o’rgandim. Kurs loyihasini bajarishda elektr yuritmani tezligini rostlash masalalarini echimini hisobladim, boshqarish sxemalarni grafik bajarish, dvigatelni mexanik xarakteristikalarini hisoblash va qurish ko’nikmalarini oldim.
II. NAZARIY QISM