O‘bekiston Respublikasi Oliy Ta’lim Vazirligi Toshkent Davlat Sharqshunoslik instituti

Terrorizm – demokratik jamiyatga qarshi tahdid (2001 yil 11 sentyabrda AQShda va boshqa mamlkatlarda sodir bo‘lgan ko‘poruvchilik harakatlarining zararli oqibatlari). Terrorizm (lotincha qo‘rquv, dahshat ma’nolarini ifoda etadi) – ma’lum yovuz maqsadlar yo‘lida, kuch ishlatib, odamlarni jismoniy yo‘q qilishdan iborat bo‘lgan g‘oyaga ososlangan zo‘ravonlik usuli. Qo‘rqitish va dahshatga solish orqali o‘z hukmini o‘tkazishga urinish terrorchilikka xosdir. U iqtisodiy, siyosiy, g‘oyaviy, milliy, individual shakllarda namoyon bo‘lishi mumkin. Shu boisdan ham terrorizm demokratik jamiyatning rivojlanishiga to‘sqinlik qiladi, mamlakatni boshi berk ko‘chaga olib kelishi mumkin. Ta’qib, zo‘ravonlik, qo‘poruvchilik va qotillik terrorchilikning har qanday ko‘rinishi uchun umumiy xususiyat bo‘lib, gumanizm, demokratiya, adolat tamoyillariga ziddir. Shuning uchun terrorizm qanday «bayroq» ostida amalga oshirilmasin, mohiyatan insoniyatga, taraqqiyotga, ezgulikka qarshi jinoyatdir. Iqtisodiy manfaatlarni ko‘zlovchi va moddiy boyliklarni o‘zlashtirishni maqsad qilib olgan terrorchilik keng tarqalgan. Unda raqiblarni yoki ularning yaqinlarini jismoniy yo‘q qilish, o‘g‘irlab ketish, zo‘ravonlik, tajovvuz bilan qo‘rqitib, o‘z hukmini o‘tkazishga urinish, boyliklarini o‘zlashtirib olish yo‘llaridan foydalaniladi.

Hozirgi kunda jahonda 500 dan ortiq turli xil xalqaro terroristik tashkilotlar, markazlar va guruhlar mavjud. «Al-qoida» xalqaro terroristik tashkilotini bunga misol qilib olish mumkin. Bu tashkilotning tub maqsadi va mafkurasi dunyoviy taraqqiyot yo‘lidan borayotgan mamlakatlar, birinchi navbatda AQSh, Yevropa mamlakatlari xalqlari hayotiga dahshat urug‘ini sochib, mazkur xalqlarning o‘z hukumatlari siyosatini Yaqin Sharq muammosi (Falastin, Afg‘oniston, Iroq)ni xal etishga, o‘zgartirishga erishishdan iborat. Terroristik harakatlar mamlakatimizda 1991 yil dekabrida Namanganda, 1999 yil 16 fevralda Toshkentda sodir bo‘ldi.Terorchi kuchlar, siyosiy, diniy ekstremistlar tomonidan Toshkentda uyushtirilgan terrorchilik harakati oqibatida 16 nafar begunoh insonlar shohid ketdi. 120 nafar kishi tan jarohati oldi. O‘zbekiston markazida diniy ekstremiz maxsus mashinalarga, xudi Afg‘onistonu Chechinistonda terorchilar ishlatayotgan qo‘lbola bombalarni joylab, eng muhim mahkamalar qoshida portlatdilar. Bu dahshatli falokat alamzada dushmanning mustaqil davlat asoschisi Islom Karimovni mahv etishga urindilar, terrorchilar o‘z qilmishlariga yarasha jazo oladilar. Afg‘oniston hududida o‘rnashib olgan terrorchi kuchlarning bir guruhi 1999 yilda Yangiobod, 2000 yilda Sariosiyo va Uzun tumanlarida, Burchmullaga bostirib kirib, mamlakatimiz tinchligini buzdilar. 2004 yil 28 mart – 1 aprel kunlari Toshkent shahri, Buxoroning Romitan tumanida, Toshkent viloyatlarida takroran terrorchilik haraktlari sodir bo‘ldi. 2005 yil 12-13 may kunlari Andijon shahrida ana shunday ko‘poruvchilik haraktlari natijasida 200 ga yaqin O‘zbekiston fuqarolari halok bo‘ldi.

Shuni alohida ta’kidlash kerakki, 2001 yil 11 sentyabrida AQShda yuz bergan qo‘poruvchilik, terrorchilik oqibatlari mamlakatga katta ma’naviy va moddiy zarar keltirdi. Ko‘plab insonlar halok bo‘lishiga olib kelgan bunday dahshatli terrorchilik harakatlariga birgalikda kurash masalasini Prezidentimiz doimo xalqaro tashkilotlar anjumanlarida bir necha bor ta’kidlab kelmoqda. Shu boisdan ham 1996 yilda tuzilgan Shanxay hamkorlik tashkilotiga O‘zbekiston 2001 yilda a’zo bo‘lib kirdi. Bu tashkilot xalqaro terrorizmga, ekstremizmga, har qanday qo‘poruvchilik harakatlariga, separatizmga birgalikda kurashib kelmoqda.