O‘bekiston Respublikasi Oliy Ta’lim Vazirligi Toshkent Davlat Sharqshunoslik instituti

2. «Markaziy Osiyo qamkorligi» tashkiloti (2002). 1994 yil 10 yanvarda Toshkentda O‘zbekiston bilan Šozoђiston o‘rtasida yagona ištisodiy makon barpo etish to‘ђrisida Shartnoma imzolandi. 1994 yil 16 yanvarda Širђiziston qam bu shartnomaga šo‘shildi. 1994 yil 30 aprelda Œzbekiston, Šozoђiston va Širђiziston o‘rtasida yagona ištisodiy makon barpo etish to‘ђrisida shartnomaga Tojikiston respublikasining šo‘shilishi to‘ђrisida protokol, mintašaviy integratsiyani yanada chušurlashtirish to‘ђrisida 4 davlat raqbarlarining bayonoti šabul šilindi. 1997 yil 10 yanvarda O‘zbekiston, Šozoђiston, Širђiziston Davlatlararo kengashida imzolangan Abadiy do‘stlik to‘ђrisidagi shartnoma esa o‘zro integratsiyani yanada jadallashtirdi. 1998 yil 26-28 martda Toshkentda O‘zbekiston, Šozoђiston, Širђiziston o‘rtasidagi imzolangan Yagona ištisodiy makon barpo etish to‘ђrisidagi Shartnomaga Tojikiston qam šo‘shildi. 2002 yilda «Markaziy Osiyo ištisodiy qamjamiyati» negizida «Markaziy Osiyo qamkorligi» (MOQ) tashkiloti tuzildi. Bu tashkilotning mašsad va vazifasi barcha a’zo davlatlarning manfaatlarini qisobga olgan qolda suv-energetika zaqiralaridan unumli foydalanish, transport tizimining umummintašaviy tuzilmasini barpo etish, ishlab chišarish kooperatsiyasi va savdo-ištisodiy, ijtimoiy-madaniy munosabatlarni qar tomonlama rivojlantirish, ekologik muammolarni birgalikda qal šilish va barkarorlikni mustaqkamlash kabi muqim yo‘nalishlar belgilab olingan edi. Lekin bu tashkilotni rivojlantirishda ayrim milliy manfaatlarning umummintašaviy manfaatlardan ustun šo‘yilishi birgalikda šarorlar šabul šilishda to‘sšinlik bo‘lib keldi. 2005 yil 6-7 oktyabrda Rossiya Federatsiyasining Sankt-Peterburg shaqrida «Markaziy Osiyo qamkorligi» tashkiloti Davlat raqbarlari kengashining navbatdagi majlisi bo‘ldi. Bu uchrashuvda «Markaziy Osiyo qamkorligi» tashkiloti Markaziy Osiyo umumiy bozorini barpo etish konsepsiyasi loyiqasini ko‘rib chikdi. «MOQ» tashkilotining bu galgi sammiti Yevroosiyoda integratsiyalashuv jarayonidaga burilish nuktasi bo‘ldi. O‘zbekiston raqbarining tashabbusi bilin Yevroosiyo makonida ištisodiy integratsiyani rivojlantirish va taraššiyotni šo‘llab-šuvvatlash mašsadida «Markaziy Osiyo qamkorligi» tashkiloti va Yevroosiyo ištisodiy qamjamiyati (YeOIQ) negizida yangi YeOIQni shakllantirish to‘ђrisida šaror šabul šilindi.

2002 yil 28 fevralida Markaziy Osiyo ištisodiy qamjamiyati negizida tashkil etilgan «Markaziy Osiyo qamkorligi» tashkiloti œzining šisša tarixida talay ishlarni amalga oshirdi. Uning mašsad va vazifalari sifatida barcha a’zo davlatlarning manfaatlarini qisobga olgan qolda suv-energetika zaqiralaridan unumli foydalanish, transport tizimining umummintašaviy infratuzilmasini barpo etish, ishlab chišarish kooperatsiyasi va savdo-ištisodiy, ijtimoiy-madaniy munosabatlarni qar tomonlama rivojlantirish, ekologik muammolarni birgalikda qal etish, xavfsizlik va baršarorlikni mustaqkamlash borasidagi qamkorlikni faollashtirish kabi muqim yœnalishlar belgilab olingan edi. 2005 yil 6-7 oktyabrda Rossiya Federatsiyasining Sankt-Peterburg shaqrida «Markaziy Osiyo qamkorligi» tashkiloti Davlat raqbarlari kengashining navbatdagi uchrashuvi - sammiti Yevroosiyoda integratsiyalashuv jarayonidagi burilish nuštasi bœldi. Œzbekiston raqbarining tashabbusi bilan Yevroosiyo makonida ištisodiy integra-siyani rivojlantirish va taraššiyotni šœllab-šuvvatlash mašsadida «Mar-kaziy Osiyo qamkorligi» tashkiloti va Yevroosiyo ištisodiy qamjamiyati (YeOIX) negizida yangi YeOIQni shakllantirish tœђrisida šaror šabul šilindi. «Markaziy Osiyo qamkorligi» tashkilotiga Belorus, YeOIQga Œzbekiston šœshilmagan edi. Endilikda esa bu ikkala respublika qam a’zo bœldilar. («Turkiston», 2005 yil 8 oktabr).

«Markaziy Osiyo qamkorligi» tashkilotiga Belorus, YeOIQga O‘zbekiston šo‘shilmagan edi. Šo‘shilish qašidagi bu ђoya O‘zbekiston Prezidenti Islom Karimovning tashabbusi bilan bir ovozdan šo‘llab-šuvvatlandi («Turkiston», 2005 yil 8 oktabr).

2005 yil 14-15 noyabrda O‘zbekiston Prezidenti Islom Karimov rasmiy tashrif bilan Rossiya Federatsiyasida bo‘lib, Rossiya Prezidenti V.Putin bilan uchrashdi. Uchrashuvda savdo-ištisodiy, «syyosiy, ijtimoiy-madaniy, qarbiy va qarbiy-texnikaviy alošalarga doir masalalar muqokama šilindi.