|
1.6. Бактериялардан биосорбент сифатида фойдаланиш
Бактериялар энг кўп сонли ва кўп қиррали микроорганизмлар гуруҳига киради ва уларнинг умумий вазни 1015 кг дан ошади [56]. Кўплаб тадқиқотлар шуни кўрсатдики, уларнинг баъзилари қўрғошин ва кадмий каби оғир металларни атроф-муҳитдаги ушбу металларнинг концентрациясига нисбатан мос равишда 1,7 х 105 ва 1 х 105 марта кўпроқ адсорбиллаш хусусиятига эга.
Шундай қилиб, Bacillus sp. тижорат биотехнологиясида фойдаланишга имкон берадиган катта биосорбцион потенциалга эгалиги аниқланган [57]. Бундан ташқари, “Pseudomonas sp.”, “Zoogloea ramigera” va “Streptomyces sp” ларнинг оғир металларга нисбатан юқори биосорбцион қобилияти тўғрисида маълумотлар мавжуд бўлиб [58-62], шунга ўхшаш тадқиқотлар бошқа муаллифлар томонидан ҳам амалга оширилган [63,64].
Туркия олимлари S.Ilhan ва унинг ҳамкасблари [64] “Staphylococcus saprophyticus” ёрдамида саноат чиқинди сувларидан хром, қўрғошин ва миснинг биосорбциясини ўрганишганда, бу ионлар эритма муҳити мос равишда pH= 2.0; 4.5; 3.5 га тенг бўлган эритмалардан ажратиб олинган. Бактериал биомассанинг биосорбция хоссалари ва унга pH нинг таъсири, оғир метал ионларининг бошланғич концентрацияси, биомассанинг таркибида хром, қўрғошин ва мис бўлган адсорптив билан таъсирлашиш вақти Г.Оздемир ва бошқ. [65] томонидан ўрганилган. Ушбу тадқиқотчилар “Pantoea TEM 18” грам-манфий бактериялари нефт маҳсулотлари билан ифлосланган эритмалардаги мис ионларининг биосорбциясининг юқори қийматларини кўрсатишга қодир эканлигини аниқлаганлар.
Маълумки, грамманфий бактерияларнинг деворлари граммусбат бактерияларга қараганда юпқа бўлади, аммо уларнинг иккаласида ҳам мембрана бор, унинг ташқи деворида биосорбция учун жавоб берадиган ўзига хос функционал гуруҳларга ега липополисахаридлар мавжуд [66, 67]. Эронлик тадқиқотчилар Cr (III) ионини NRC-BT-2 туридаги Грам-мусбат бактериялар томонидан адсорбилланишини аниқладилар [68].
“Pseudomonas aeruginosa” юзасида Cr (III) va Cr (VI) ионларининг қиёсий сорбциясини ўрганишдан иборат тадқиқотлар олиб борилган [69]. Сўнгги 10-15 йиллар оралиғида тадқиқотчилар томонидан сувли эритмалардан оғир металлар ва радионуклидларни ажратиб олиш учун бактериал биомассадан фойдаланиш бўйича кўплаб амалий тадқиқот олиб борилган. “Bacillus firmus” бактериялари ўз тузларининг эритмаларидан мос равишда 467 мг / г, 418 мг / г ва 381 мг / г миқдорида қўрғошин, рух ва мисни сорбциялаш қобилиятига эга эканлиги аниқланди [70].
567,7 мг/г қўрғошин ионларини ютиш қобилиятига эга бўлган Corynebacterium glutamicum бактериялари кам бўлмаган таъсирчан биосорбция қобилиятларини намойиш этади [71]. Pseudomonas бактерияларининг кўпгина турлари қўрғошин (270,4 мг / г) ва мис (96,9 мг / г) ионларига нисбатан жуда яхши адсорбиланиш хусусиятларига эга [72]. Шу билан бирга, тадқиқот натижаларида [73] худди шу микроорганизмлар Ni учун ўртача 56,2 mg / g; Zn 6,9 mg / g; Cu - 6,6 mg / g; Cd - 8,0 mg / g адсорбиланиш хусусиятларини намоён қилган. Худди шундай манзарани оғир металлар ва радионуклидларнинг бошқа ионларига нисбатан бактериал биомассанинг сорбцион қобилиятини ўрганиш натижаларини таҳлил қилишда ҳам кузатиш мумкин. Шу билан бирга, муаллифлар бир хил турдаги бактериялардан фойдаланганда, масалан, қўрғошин ёки хром ионлари учун биосорбциянинг юқори қийматларини кўрсатиб, қоида бўйича бошқа ионлар учун ҳам биосорбентнинг максимал сиғимининг катта қийматларини кўрсатмоқдалар [74, 75]. Бунинг изоҳини нафақат бактерияларни ифлослантирувчи ионга мослашишида, балки ўлчовларни стандартлаштириш ва биосорбентнинг қуруқ массасини аниқлашга ёндашувлар фарқида ҳам учратиш мумкин. Бошқа микроорганизмлар учун биосорбция қобилиятини ўрганиш натижаларини таҳлил қилишда бизнинг тадқиқотларда ҳам шундай манзара кузатилди.
Шундай қилиб, бактериал биомассанинг максимал сорбцияланиш қобилиятининг миқдорий қийматлари тўғрисида биз кашф этган қарама-қарши фактлар, унинг атроф-муҳит муҳандислиги ва кимёвий-аналитик муаммоларини ҳал қилиш учун потенциал биоматериал сифатида тан олинишига таъсир қила олмайди, буларнинг барчаси нодир металлар (Pd, Pt, Au) [76] ва радионуклидлар (U, Th) [77] га нисбатан яхши биосорбция қобилиятга эга эканлигини ҳисобга олинади.
Do'stlaringiz bilan baham: |
