O zR konst o. rganish 3826. qxd

14-§. MAHALLIY DAVLAT HOKIMIYATI VA
FUQAROLARNING O‘ZINI O‘ZI BOSHQARISH
ORGANLARI
O‘zbekiston Respubli kasida
mahalliy davlat hokimiyati
fao liyatini tashkil etishning
asosiy qoidalari Konstitutsiyada belgilanib qo‘yilgan.
Oliy hokimiyat organlari faoliyatini tashkil etish kabi
mahalliy davlat hokimiyatini tashkil etishda ham
Konstitutsiyada belgilab qo‘yilgan asosiy qoidalarga
asoslanish juda muhimdir. Chunki, aynan mahalliy
hokimiyat bevosita qonunlar va ijro etuvchi hokimiyat
Mahalliy davlat hoki-
miyati organlari tizimi
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

191
normativ hujjatlarini amalga oshiradi, bevosita jami -
yatning turli sohalaridagi muammolar bilan to‘qnasha-
di. Shuning uchun mahalliy davlat hokimiyati xalq
farovonligini ta’minlash va shu kabi davlat oldida tur-
gan muhim vazifalarni bajarishda asosiy o‘rin tutadi.
O‘zbekiston Respublikasi dunyo tajribasidan kelib
chiqqan holda o‘ziga xos tarzda joylarda davlat
hokimiyatini amalga oshirish mexanizmini yaratdi.
Konstitutsiyaning 99-moddasiga binoan viloyatlar,
tumanlar va shaharlarda (tumanga bo‘ysunadigan sha-
harlarda, shuningdek shahar tarkibiga kiruvchi tuman-
lardan tashqari) hokimlar boshchilik qiladigan xalq
deputatlari Kengashlari hokimiyatning vakillik organi
bo‘lib, ular davlat va fuqarolarning manfaatlarini ko‘z -
lab o‘z vakolatlariga taalluqli masalalarni hal qiladilar.
2007-yil 11-apreldagi Konstitutsiyaviy qonunning
6-moddasiga binoan:
Viloyat va Toshkent shahar hokimi nomzodlari
O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti tomonidan
tegish li xalq deputatlari Kengashlaridagi partiya
guruhlarining har biri bilan maslahatlashuvlar o‘tkazil-
ganidan so‘ng xalq deputatlari viloyat va Toshkent
shahar Kengashiga tasdiqlash uchun taqdim etiladi.
Tegishli xalq deputatlari Kengashi deputatlari
umumiy sonining ko‘pchilik ovozini olgan viloyat va
Toshkent shahar hokimi nomzodi tasdiqlangan
hisoblanadi.
Agar ovoz berish vaqtida viloyat va Toshkent sha-
har hokimi nomzodlari tegishli xalq deputatlari
Kengashi deputatlari umumiy sonining ko‘pchilik
ovozini ololmasa, O‘zbekiston Respublikasi Prezi 
-
denti mazkur lavozimlarga nomzodlarni partiya
guruhlari bilan qo‘shimcha maslahatlashuvlar o‘tkaz-
ganidan so‘ng bir oy ichida yana ikki marta taqdim
etish huquqiga ega.
Tegishli xalq deputatlari Kengashi taqdim etilgan
viloyat va Toshkent shahar hokimi nomzodlarini uch
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

192
marta rad etgan taqdirda, O‘zbekiston Respublikasi
Prezidenti viloyat va Toshkent shahar hokimi vazi-
fasini bajaruvchini tayinlash, tegishli xalq deputatlari
Kengashini tarqatib yuborish huquqiga ega. Bunda
xalq deputatlari viloyat va Toshkent shahar Ken gash -
lariga saylov tarqatib yuborish to‘g‘risida qaror qabul
qilingan kundan e’tiboran uch oy ichida o‘tkaziladi.
O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti xalq deputat-
lari viloyat va Toshkent shahar Kengashlarining
qaroriga muvofiq hokim nomzodi bo‘yicha farmon
qabul qiladi.
Hokim vakillik va ijroiya hokimiyatini boshqaradi.
Hokimlarning vakillik organlariga rahbarligi vakillik
organlarining ishini tashkil qilishga qaratilgandir.
Viloyat hokimi, Toshkent shahri hokimi O‘zbe 
-
kiston Respublikasining Prezidenti va tegishli xalq
deputatlari Kengashi oldida hisobdordirlar. Tuman va
shahar hokimi yuqori turuvchi hokim va tegishli xalq
deputatlari Kengashi oldida hisobdordirlar.
Toshkent shahridagi tumanlarda vakillik organ-
lari bo‘lmaganligi tufayli Toshkent shahridagi tu-
man hokimla 
rini bevosita Toshkent shahar hokimi
tayinlaydi va lavo 
zimidan ozod qiladi, ular Tosh 
-
kent shahar Xalq deputatlari Kengashida tas-
diqlanadi. O‘zbe 
kiston Konstitutsiyasi 93-moddasi 
-
ning 15-bandiga binoan, «Konstitutsiyani, qonun-
larni buzgan yoki o‘z sha’ni va qadr-qimmatiga
dog‘ tushiradigan xatti-harakat sodir etgan tuman
va shahar hokimlarini Prezident o‘z qarori bilan
lavozimidan ozod etishga haqli». Bu tartib hokim-
larda mas’uliyat hissini yanada kuchaytiradi.
Nazorat qilish vazifalari samaradorligini oshirish
maqsadida xalq deputatlari viloyatlar, Toshkent sha-
har Kengashlaridagi partiya guruhlariga viloyat va
Toshkent shahar hokimi lavozimiga tasdiqlangan
shaxslarning qoniqarsiz faoliyati to‘g‘risida O‘zbe 
-
kiston Respublikasi Prezidentiga asoslangan xulosalar
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

193
taqdim etish tashabbusi huquqi beriladi. Bunday
tashabbus yetakchi partiya guruhlari tomonidan
qo‘llab-quvvatlangan taqdirda, O‘zbekiston Respub 
-
likasi Prezidenti bu tashabbusning xalq deputatlari
Kengashidagi muhokamasini tayinlaydi va muhoka-
ma natijalariga muvofiq qaror qabul qiladi. (Konsti 
-
tutsiyaviy qonun, 2007, 11-aprel, 7-m.)
«Mahalliy davlat hokimiyati to‘g‘risida»gi qonun-
ning 2-moddasida ko‘rsatilishicha, tuman markazlari
hisoblangan shaharlarda, viloyat hokimi shahar hoki-
mini tuman hokimiga bo‘ysundirish va yagona
boshqaruv organi tuzish vakolatiga ega. Bu xususdagi
qaror xalq deputatlari viloyat Kengashi tomonidan
tasdiqlanadi. Qonunda bunday holatni ko‘rsatishdan
maqsad, hokimlik tizimini mustahkamlash va uning
ishini samarali tashkil qilish, boshqaruv apparatini
ixchamlashtirish va arzonlashtirishdir. Xalq deputat-
lari barcha pog‘onasidagi Kengashlarining va hokim -
ning vakolat muddati besh yil.
Qoraqalpog‘iston Respublikasining tuman va sha-
har xalq deputatlari Kengashlari va tegishli hudud
hokimlari ning faoliyati O‘zbekiston Respublikasi
Konstitutsiyasi va «Mahalliy hokimiyat to‘g‘risida»gi
qonun bilan hamda Qoraqalpog‘iston Konstitutsiyasi
va qonunlari bilan tartibga solinadi.
O‘zbekiston Respublikasi Kons-
titutsiyasining 100-mod 
dasida
mahalliy hokimiyat organlari
ixtiyoriga berilgan vazifalar ko‘rsatilgan bo‘lib, ular
mahalliy hokimiyat organlari vakolatlarining konstitu 
-
tsiyaviy asoslari hisoblanadi.
Bu moddaga binoan, mahalliy hokimiyat organlari
vakolatiga quyidagilar kiradi:
— qonuniylikni, huquqiy tartibotni va fuqarolar 
-
ning xavfsizligini ta’minlash;
— hududlarni iqtisodiy, ijtimoiy va madaniy ri 
-
vojlantirish;