O zbekiston respublikasi xalq ta’limi vazirligi respublika ta’lim markazi

Nazariy savollar quyidagicha baholanadi:

№	Bahohsh mezoni	Ball
1	0‘quvchi hodisa va qonuniyatlarning fizik ma’nosini to‘la ochib bersa, ularni liisoblash formulalarini, birliklarini to‘g‘ri keltirib chiqargan boMsa;	5
2	0‘quvchi liodisa va qonuniyatlarni fizik ma’nosini to'la ochib, asosiy tushunchalar va fizik kattaliklarni keltirib chiqarishda juz’iy xatoliklarga yo‘l qo‘ysa;	4
3	O'quvchi liodisa va qonuniyatlarni fizik ma’nosini ochib berib, formulalarni, birliklarini keltirib chiqarishda xatoliklarga yo‘l qo‘ysa;	<■* J
4	0‘quvchi hodisa va qonuniyatlarning fizik ma’nosini qisman ochib berib, keltirilgan formulalarda, birliklarda xatoliklar bo‘lsa;	2
5	0‘quvchi hodisa va qonuniyatlarni ochib bera olmasa, ba’zi formulalarni yozib ko‘rsata olsa;	1

Masala yechish quyidagi mezon bilan baholanadi:

№	Baholash mezoni	Ball
1	0‘quvchi hodisa va qonuniyatlarning fizik ma’nosini to‘la ochib bersa, asosiy tushunchalar, qonunlarni qo‘llab masalani to‘g‘ri yeclisa, masala uchun chizma shart bo‘lib, chizmalar to‘g‘ri chizilgan bo‘lsa, fizik kattaliklar va ulaming birliklarini to‘g‘ri keltirib chiqargan bo‘lsa;	5

2	0‘quvchi hodisa va qonuniyatlarning fizik ma’nosini to‘la ochib bersa, asosiy tushunchalar, qonunlarni qoMlab masalani to‘g‘ri yechsa, fizik kattaliklarning birliklarini to‘g‘ri keltirib chiqargan bo‘lsa, masala uchun chizma shart bo‘lib, chizmani chizishda juz’iy kamchilikka yo‘l qo‘ysa;	4
->	0‘quvchi hodisa va qonuniyatlarning fizik ma’nosini ochib bersa, asosiy tushunchalar, qonunlarni qoMlab masalani yechishda xatolikka yo‘l qo‘ysa, masala uchun chizma shart bo‘Iib, chizma noto‘g‘ri chizilgan, fizik kattaliklarni belgilashda xatoliklarga yo‘l qo‘ysa;	Л J
4	0‘quvchi masalani yechish uchun fizik kattaliklarni, formulani yozgan, masalani yechishga harakat qilingan, lekin fizik kattaliklar birligi umuman keltirib chiqarilmagan bo‘lsa;	2
5	0‘quvchi masala shartida berilgan fizik kattaliklarni yozgan, masalani umuman yechmagan bo‘lsa;	1

Laboratoriya ishi quyidagi mezon bilan baholanadi:

№	Baholash mezoni	Ball
1	Tajriba va oMchash ishlari tegishli ketma-ketlikda xavfsizlik texnikasiga rioya qilib bajarilsa, kerakli jihozlardan mustaqil foy- dalana olsa, tajriba natijalarining absolyut, nisbiy xatoliklarini to‘g‘ri hisoblay olsa va jadval asosida xulosani to‘g‘ri chiqargan boMsa;	5
2	Tajriba va oMchash ishlari tegishli ketma-ketlikda xavfsizlik qoi- dalariga rioya qilib bajarilsa, kerakli jihozlardan mustaqil foy- dalana olsa, tajriba natijalarining absolyut, nisbiy xatoliklarini to‘g‘ri hisoblay olsa va jadval asosida xulosani to‘g‘ri chiqarishda juz’iy kamchilikka yo'l qo‘ygan boMsa;	4
3	Tajriba va oMchash ishlari tegishli ketma-ketlikda xavfsizlik qoi- dalariga rioya qilib bajarilsa, kerakli jihozlardan mustaqil foy- dalana olsa, tajriba natijalarining absolyut, nisbiy xatoliklarini hisoblashda va jadval asosida xulosani to‘g‘ri chiqarishda kam- chiliklarga yoM qo‘ygan bo‘lsa;	J
4	Tajriba va oMchash ishlari tegishli ketma-ketlikda xavfsizlik qoi- dalariga rioya qilib bajarilmasa, kerakli jihozlardan mustaqil foy- dalana olmasa, tajriba natijasini olishda xatolikka yo‘l qo‘ysa va xulosalarni yozishda xatolikka yo‘l qo‘ygan bo‘lsa;	2
5	Tajriba va oMchash ishlarida tegishli ketma-ketlikka rioya qilinmasa, tajriba bajarishga harakat qilinsa, lekin natijasi xato boMsa.	1

1. 
   BILET
   

1. 
   Qattiq jism, suyuqlik va gazlarning molekulyar tuzilishi. Dif- fuziya hodisasi.
   
2. 
   Yorug‘likning qaytish va sinish qonuni. To‘la ichki qaytish.
   
3. 
   Tekis tezlanuvchan harakat qilayotgan jismning boshlang‘ich tezligi 5 m/s, tezlanishi esa 3 m/s² boMib, u 24 m yo‘l o'tdi. Jismning oxirgi tezligi qanday?
   

2. 
   BILET
   

1. 
   To'g‘ri chiziqli tekis harakat tezligi. Notekis harakatda tezlik.
   
2. 
   Issiqlik miqdori. Solishtirma issiqlik sigMmi.
   
3. 
   Ikkita elektr lampochka 220 V kuchlanishli tarmoqqa ket- ma-ket ulangan bo‘lib, ulardan 0,5 A tok o‘tmoqda. Agar birinchi lampochkaning qarshiligi ikkinchisinikidan 3 marta katta bo‘lsa, har bir lampochkadagi kuchlanishni toping.
   

3. 
   BILET
   

1. 
   Modda tuzilishi haqida qadimgi olimlar Demokrit va vatan- doshlarimiz Ar-Roziy, Beruniy va Ibn Sino ta’limotlari.
   
2. 
   Tok kuchi va uni oTchash. Zanjirning bir qismi uchun Om qonuni.
   
3. 
   Yorug‘lik nuri havodan turmalinning yassi sirtiga tushganda, qaytgan nurlar orasidagi burchak tushish burchagidan 1,5 marta katta bo‘ldi. Agar tushish burchagi 60° bo‘lsa, sinish burchagi qanday bo'ladi?
   

4. 
   BILET
   

1. 
   Atmosfera bosimi. Torrichelli tajribasi.
   
2. 
   Qattiq jismlaming mexanik xossalari. Kristall va amorf jismlar.
   
3. 
   Laboratoriya ishi: Iste’molchilarni ketma-ket va parallel ulanishini o‘rganish.
   

5. 
   BILET
   

1. 
   Reaktiv harakat. Raketaning tuzilishi va harakati.
   
2. 
   Elektr kuchlanish va uni o‘lchash.
   
3. 
   400 g gaz 27°C temperaturada va 300 kPa bosimda831 litr hajmni egallaydi. Bu qanday gaz?
   

6. 
   BILET
   

1. 
   Jismlaming o‘zaro ta’siri. Kuch.
   
2. 
   Molekulyar kinetik nazariyaning asosiy tenglamasi.
   
3. 
   Transformatorning birlamchi chulg‘amidagi o‘ramlar soni 400, ikkilamchi chulg‘amida esa 200. Agar birlamchi chulg‘amdagi kuchlanish 220 Vga teng bo‘lsa, ikkilamchi chulg‘amdagi kuchlanish nimaga teng?
   

7. 
   BILET
   

1. 
   Aylanma tekis harakatda chiziqli va burchakli tezlik, tezlanish.
   
2. 
   Jismlaming elektrlanishi. Elektroskop va elektrometr. 0‘tkaz- gichlar va izolyatorlar.
   
3. 
   Balandligi 5 m va yuzasi 200 m² bo‘lgan auditoriyadagi ha- voning massasi topilsin. Binoning harorati 17°C, havo bosimi 750 mm. sim. ust., molar massasi 29 g/mol.
   

8. 
   BILET
   

1. 
   Massa, zichlik va ularning birliklari.
   
2. 
   Quyosh sistemasidagi sayyoralar. Kepler qonunlari.
   
3. 
   Tarmoqdagi kuchlanish 120 V. Shu tarmoqqa ulangan ikkita lampaning har birining qarshiligi 240 Q ga teng. Lampalar tarmoqqa parallel va ketma-ket ulanganda, ulaming har biridagi tok kuchini toping.
   

9. 
   BILET
   

1. 
   Tekis o‘zgaruvchan harakatda tezlik, tezlanish, bosib o‘tilgan yo‘l.
   
2. 
   Elektrostansiyalar.
   
3. 
   Laboratoriya ishi: Linza yordamida tasvir hosil qilish.
   

10. 
    BILET
    

1. 
   Qattiq jism, suyuqlik va gazlarda issiqlik uzatilishi. Konveksiya. Nurlanish.
   
2. 
   To‘g‘ri tokning magnit maydoni. G‘altakning magnit maydoni.
   

3.4- 10²³ tamolekulaga ega bo‘lgan bir atomli ideal gazning

temperaturasi 100 К ga ortganda, ichki energiyasi necha joulga o‘zgaradi? N_a= 6- 10²³ mol

11. 
    BILET
    

Nyutonning I qonuni.

1. 
   Yorug‘likning sochuvchi va yig'uvchi linzalardan o‘tishi. Linzaning fokus masofasi. Linzaning optik kuchi.
   
2. 
   20 gramm massaga ega bo‘lgan karbonat angidrid gazi o‘zgarmas bosimda 44°C ga qizdirilsa, necha joul ish bajaradi? Uning molyar massasi 44 g/mol.
   

12. 
    BILET
    

1. 
   Elastiklik kuchi. Guk qonuni.
   
2. 
   Mayda osmon jismlari (asteroidlar, kometalar, metioritlar va meteorlar).
   
3. 
   Ikkita elektr lampaning quvvati bir xil. Ulardan biri 110 V kuchlanishga, ikkinchisi 220 V kuchlanishga mo‘ljallangan. Lam- palardan qaysi birining qarshiligi katta? Necha marta katta?
   

13. 
    BILET
    

1. 
   Jismlaming massa markazi va uni aniqlash. Muvozanat turlari.
   
2. 
   Elektr tokining ishi va quvvati.
   
3. 
   Massasi 4 kg bo‘lgan qizdirilgan g‘isht suvda 2°C ga so- vutilganda, 7040 J issiqlik miqdori ajraldi. G'ishtning solishtirma issiqlik sig'imini toping ?
   

14. 
    BILET
    

1. 
   Jismlaming mexanik harakati. Trayektoriya. Jismlaming bosib o'tgan yo‘livaunga ketgan vaqt, birliklari.
   
2. 
   Atom va yadro tuzilishi.
   
3. 
   Laboratoriya ishi: Transformatorning tuzilishi va ishlashini o‘rganish.
   

15. 
    BILET
    

1. 
   Nyutonning ikkinchi qonuni.
   
2. 
   Magnit maydonning tokli o'tkazgichga ta’siri.
   
3. 
   Necha kelvin temperaturada kislorod molekulalarining o‘r- tacha kvadratik tezligi 600 m/s bo‘ladi? Kislorodning molyar massasi 32 g/mol.
   

16. 
    BILET
    

1. 
   Jismning og‘irligi. Og‘irlik kuchi.
   
2. 
   Geliotexnika. 0‘zbekistonda Quyosh energiyasidan foydala- nish.
   
3. 
   Agar elektroliz vaqtida CuS0₄ eritmasidan 100 С elektr zaryad o‘tgan bo‘lsa katodda qancha mis ajraladi? Misning elek- trokimyoviy ekvivalenti 0,33 mg/C.
   

17. 
    BILET
    

1. 
   Tovushning qaytishi. Aks-sado.
   
2. 
   0‘tkazgichlarni ketma-ket va parallel ulash.
   
3. 
   Laboratoriya ishi: Jism tezlanishining massaga va qo‘yilgan kuchga bogMiqligini o‘rganish.
   

18. 
    BILET
    

1. 
   Nyutonning uchinchi qonuni.
   
2. 
   Faradey kashfiyoti. 0‘zgaruvchan induksion tok.
   
3. 
   Massasi 320 g bo‘lgan kislorod 200 sm³ hajmni egallab tu- ribdi. Molekulalar konsentrasiyasini toping. Kislorodning molyar massasi 32 g/mol.
   

19. 
    BILET
    

1. 
   Kuch impulsi vajism impulsi. Impulsning saqlanish qonuni.
   
2. 
   Vaqtni o‘lchash. Taqvimlar.
   
3. 
   Havo shari biror balandlikka vertikal ko‘tarilgach, shamol uni gorizontal yo'nalishda 0,6 km masofaga uchirib ketdi. Agar havo sharining ko‘chishi 1 km bo‘lsa uning o‘tgan yo‘li qanday?
   

20. 
    BILET
    

1. 
   Mexanikaning oltin qoidasi. Mexanizmlaming foydali ish ko- effitsiyenti.
   
2. 
   Magnit maydon. Magnit maydon xossalari.
   
3. 
   Temperatura 290 К va bosim 0,8 MPa bo‘lganda bir atom-
   

51. 
    gaz molekulasining o‘rtacha kinetik energiyasini va molekulalari konsentratsiyasini aniqlang.
    

21. 
    BILET
    

1. 
   Yuklama va vaznsizlik. Yerning tortishish kuchi ta’sirida jismlaming harakati. Birinchi kosmik tezlik.
   
2. 
   Rezistorlar. Reostatlar. Potensiometr.
   
3. 
   Laboratoriya ishi: Qattiq jismning solishtirma issiqlik sig‘imini aniqlash.
   

22. 
    BILET
    

Butun olam tortishish qonuni.

1. 
   Suyuqlik va uning xossalari. Sirt taranglik. Kapillyarlik.
   
2. 
   Radiusi 4 sm ga teng bo'lgan aylana bo'ylab tekis harakat qilayotgan jismning markazga intilma tezlanishi 10 m/s² boisa, aylanish davri qanday?
   

23. 
    BILET
    

1. 
   Arximed qonuni va uning qo'llanilishi.
   
2. 
   Elektr maydon. Kondensatorlar.
   
3. 
   Gaz toidirilgan butilka og‘zi kesimining yuzi 2,5 sm² bo'lgan tiqin bilan berkitilgan. Agar tiqinni tutib turuvchi ishqalanish kuchi
   

12. 
    N bo‘lsa. tiqin butilkadan otilib chiqishi uchun gazni qanday temperaturagacha qizdirish lozim? Butulkadagi havoning dastlabki bosimi va tashqi bosim bir xil boMib, 100 kPa ga, boshlang'ich tem- peratura esa - 3°C ga teng bo'lgan.
    

24. 
    BILET
    

1. 
   Yorug'lik manbalari. Quyosh va Oy tutilishi.
   
2. 
   Elektr toki ta’sirida o'tkazgichlarning qizishi. Joul-Lens qonuni.
   
3. 
   Uchidagi tirqishining diametri 2 mm bo'lgan tomizg'ichda 219 sm³ suv bor. Suvning sirt taranglik koeffitsiyenti 73 mN/m. Tomizg'ichdagi barcha suv tomib tushsa, hammasi bo‘lib nechta tom- chi tomadi?
   

25. 
    BILET
    

1. 
   Jismlaming harakati. Fazo va vaqt.
   
2. 
   Elektroliz. Faradey qonunlari.
   
3. 
   Dvigatelning FIK 24% bo'lgan avtomobil 4 soat ishlaganda, 180 kg benzin sarflagan bo‘Isa, bu avtomobil dvigatelining quvvati qanday? Benzinning solishtirma yonish issiqligi 46 MJ/kg.
   

26. 
    BILET
    

1. 
   Bosim va uning birliklari. Paskal qonuni.
   
2. 
   Gazlarda elektr toki.
   
3. 
   Tik turgan silindrik idishdagi erkin siljiydigan porshen ostida
   

2. 
   mol bir atomli gaz bor. Gazga necha joul issiqlik miqdori be- rilsa, uning temperaturasi 40 К ga ortadi?
   

27. 
    BILET
    

1. 
   Mexanik ish. Mexanik energiyaning saqlanish va aylanish qonuni.
   
2. 
   Termodinamikaning birinchi qonuni.
   
3. 
   Bir xil manfiy zaryadga ega bo‘lgan ikkita sharcha 3,2 sm masofada 90 mkN kuch ta‘siri ostida ta’sirlashmoqda. Har bir shar- chadagi ortiqcha elektronlar sonini toping.
   

28. 
    BILET
    

1. 
   To‘g‘ri chiziqli tekis va notekis harakatda tezlik.
   
2. 
   Suyuqliklarda elektr toki.
   
3. 
   Laboratoriya ishi: Dinamometr yordamida kuchlarni oMchash.
   

29. 
    BILET
    

1. 
   Tovush manbalari. Tovushning turli muhitlarda tarqalashi.
   
2. 
   Jismlaming elektrlanishi. Kulon qonuni.
   
3. 
   Temperaturasi 21° С boTgan 160 g kislorod izobarik qizdiril- ganda uning hajmi ikki marta ortdi. Gazning kengayishida bajarilgan ishni, kislorodni qizdirishga ketgan issiqlik miqdorini, ichki ener- giya o‘zgarishini toping.
   

30. 
    BILET
    

1. 
   Ichki yonuv dvigatellari. Bug¹ trubinasi.
   
2. 
   Ideal gaz holatining tenglamalari. Izojarayonlar.
   
3. 
   Vertikal ipga osilgan 10 kg massali jism yerda yotibdi. Agar uning taranglik kuchi 20 N bo‘lsa, jism yerni necha nyuton kuch bilan bosmoqda.
   

KIMYO SO‘Z BOSHI

Kimyo fanidan umumta’lim maktablari o‘quvchilarining o‘zlash- tirgan bilim, ko‘nikma, malakalarini aniqlash maqsadida 9-sinflarda yakuniy imtihon bilet savollariga yozma javob yozish usulida o‘tkaziladi.

Biletlar kimyo o‘quv dasturi asosida 7, 8, 9-sinflarda olingan BKMlar yuzasidan tuzilgan. Bunda biletlar soni 30 ta boiib, har bir biletda 3 tadan savol va topshiriqlar berilgan. Birinchi va ikkinchi savol nazariy, uchinchi savol esa masala yechish yoki mashqlar ba- jarish bo‘yicha topshiriqlardan iborat bo‘ladi.

Topshiriqlarni bajarish uchun 120 daqiqa vaqt ajratiladi.

Nazariy savol da o'quvchilar mavzularda berilgan qonunlarning ta’rifi, moddalarning fonnulasi, ularning hosil qilgan birikmalari, xossalari, tabiatda tarqalishi, ishlatilish sohalarini hamda ularga tegishli reaksiya tenglamalarini to‘g‘ri ifodalashlari zarur.

0‘quvchilar ishlarini baholashda to'g'ri javob 5 ballik tizim asosida baholanadi. Baholar umumlashtirilib o*rtacha ball chiqariladi. Masalan: 5+4+3=12:3=4

O’quvchilar ishlari quyidagi mezonlar asosida baholanadi.