O zbekiston respublikasi sogliqni saqlash vazirligi toshkent pediatriya tibbiyot instituti


G istologiya fanining zam iniy m uam m olari



Download 10,21 Mb.
Pdf ko'rish
bet4/202
Sana10.07.2022
Hajmi10,21 Mb.
#772989
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   202
Bog'liq
@MEDBIBLIOTEKA GISTOLOGIYA E.Tursunov 1-qism.

G istologiya fanining zam iniy m uam m olari
1. H u ja y ra va to 'q im a la rn in g tu z ilish i, vazifalari, taraq q iy o ti (sito- 
g is to g e n e z ) q o n u n u iy a tla ri;
2. 
H u ja y ra
va 
to q im a la rn in g
d iffcrcn siro v k a 
va 
re g e n c ra lsiy a
q o n u n iy atlari;
3. H u jay ra, to q im a la r va az o la rn in g y o sh g a ko ra o 'zg arish lari;
4. H u jay ra, to q im a va a z o la rn in g ta ra q q iy o ti va vazifalarin i o 'ta sh d a
n erv , e n d o k rin va im m u n tiz im la rn in g b o sh q a ru v roli;
5. H u ja y ra , to q im a, a z o la rg a lu rli b io lo g ik , fizikaviy, k im y o v iy , e k o lo g ik
va b o sh q a o m illa m in g tasirid a k c c h a d ig a n rc a k tiv , a d ap tiv o 'zg arish lar.
6. "O na-yo'ldosh-bola" tiz im id a k c c h a d ig a n sito - m o rfo lo g ik o 'zg arish lar.
7. O d a m e m b rio g c n c z i a so sla ri va x u su s iy a tla rid a n iborat.
A lb a tta h u ja y ra , to q im a , a z o la r tu z ilish i, v azifalari va ta ra q q iy o ti 
q o n u n iy a tla rin i y e c h is h va o 'rg a n ish b irin ch i galda tajrib av iy tad q iq o tlard a 
о rg an ilad i, tirik jo n iv o rla rd a k u z a tish la r o lib b o rish o rq a li am alg a o sh irilad i. 
T ajrib ad a tu rli p a to lo g ik x o la tla rn in g m o d e lla ri y aratilad i va o 'rg an ilad i.
H u jay ra va to ’q im a la rn in g n o zik , m ay d a tu z ilish i, tu rli y o ru g 'lik , 
c le k tro n m ik ro s k o p la rd a m o le k u ly a r, su b h u ja y ra v iy , h u ja y ra v iy va to 'q im a
d ara ja sid a
g isto -sito lo g ik , 
g isto -sito x im iy a v iy
u su lla r, 
av to rad io g rafik , 
b io m c trik
u su lla r 
o rq ali 
o 'rg an ilad i. 
K e y in g i 
y ig irm a
y illa r 
ich id a 
m o rfo m e trik , m iq d o riy
u su llar, 
m a tc m a tik m o d e lla s h tiris h , k o m p y u tc r 
tc x n ik a si h am k en g ко lam d a q o llan ib k elm o q d a. E le k tro n m ik ro sk o p iy a
6


k o 'rsa tis h q o b iliy alin in g k o 'p a y is h i h u ja y ra va to 'q im a n in g en g m ay d a 
tu z ilm a la rin i o 'rg a n ish g a c h a y e tib bordi.
N im a u c h u n sito lo g iy a, e m b rio lo g iy a fanlari g isto lo g iy a b ilan birlash ib
k clg a n d cg a n sav o ln in g tu g 'ilish i tabiiy hoi. S ito lo g iy a h u jay ran i о rganadi, 
h u ja y ra c sa to 'q im a n i h o sil qiladi. O 'z -o 'z id a n bu y e rd a sitologiya g isto lo g iy a 
b ilan b irla sh ib ketadi. E m b rio lo g iy a fani h a m sito lo g iy ad an b o sh la n a d i, 
h o m ila -c m b rio n e sa, avval h u ja y ra s o n g h u ja y ra va to 'q im la r m ajm u asid an
ib o rat, ik k in ch i to m o n d a n cm b rio g e n c z -h o m ila n in g riv o jlan ish i a so sid a silo- 
g isto g c n c z y o tad i, b u ja ra y o n la r g is to g c n c tik
q o n u n iy a tla r aso sid a am alg a 
oshadi.
S h u n d a y q ilib , bu uch fan n in g b ir g isto lo g iy a n o m i b ilan atalish i suniy 
h o lat b o 'lm a y , b alk i tab iiy ho ld ir. U la m i b irlash tirad ig an y an a katta arg u m e n t, 
bu u la m in g h a m m a sid a h am aso siy usul g isto lo g ik va m ik ro sk o p ik u su lla m in g
q o 'llan ish id ir.
G isto lo g iy a fan in g a m aliy a h a m iy a tla ri.
1. 
S ito d iag n o stik a 
(h u ja y ra n i 
o 'rg an ish
o rq ali 
tash x is). 
Q on 
h u ja y ra la rid a n to rtib , tu rli to 'q im a , h u ja y ra la r m ik ro sk o p o stida k o 'rila d i va 
u n d a g i m iq d o riy va sifat o ’z g a rish la r a n iq b n a d i va sh u aso sd a ta sh h is 
q o 'y ilad i. 
O n k o lo g iy a, 
g e n c tik a , 
im m u n o m o rfo lo g iy a, 
g em ato lo g iy a, 
a k u sh e rlik va g in c k o lo g iy a d a b u u su l aso siy h iso b lan ad i. G e m o g ra m m a , 
sp c rm o g ra m m a , m iy e lo g ra m m a la r h a m sito d iag n o stik a u c h u n qilinadi. U ndan 
ta s h q a ri, su b h u ja y ra v iy sito d ia g n o stik a d a m ito x o n d riy a la r, lizo so m alar, y ad ro
kabi h u ja y ra ichi tu z ilm a la rd a g i o 'z g a rish la r an iq lan ad i.
2. Q o n q u y ish va tra n sp la n to lo g iy a d a h u ja y ra la r va to 'q im a la rn in g o 'zaro
m o slig i-g isto lo g ik m o slik g isto lo g iy a o rq ali hal qilinadi.
3. T u rli h o latlard a to ’q im a la r re g c n e ra tsiy a sin i (tik la n ish in i) o 'rg an ish
m asalasi h ay o tiy m asalalard an h iso b lan ad i. B iz to 'q im a n in g re g e n e ra tsio n
q o b iliy a tin i b ilm ay tu rib , to 'q im a g a ta s ir k o 'rsa ta o lm ay m iz. R eg e n c ra tsiy a
csa, bu b irin ch i g ald a g isto lo g ik m u a m m o hiso b lan ad i.
4. T u rli farm ak o lo g ik d o rilarn in g tasiri sito -g isto lo g ik jih a td a n o'rganiladi. 
B iro r y an g i d o rin i h u ja y ra , to 'q im a va azo la rg a tasirin i o 'rg a n m a sd a n tu rib , 
h a y o td a tad b iq q ilin m ay d i.
5. T ib b iy o td a q ato r m ey o riy sito -g isto lo g ik te s tla r ishlab ch iq ilg an k i, 
u la rn in g b iro n o rg an izm d ag i u y o k i bu to m o n g a siljish i p ato lo g ik h o lat 
h iso b lan ad i. B u te s tla r a y n iq s a , p o stn a ta l g is to g e n c z d a , q arig an o rg an izm d a 
k atta a h a m iy a tg a cga.
6. G isto lo g iy a fani b o s h q a tib b iy -b io lo g ik v a k lin ik fan lar b ilan
in tc g ra tsiy a la sh g a n h o ld a b u fan larn i ta ra q q iy o tid a m u h im ro l o'y n ay d i. 
G isto lo g ik q o n u n iy a tla r fizio lo g ik , b io k im y o v iy q o n u n u iy a tla r b ilan bog'liq. 
S ito lo g iy a fani ta ra q q iy o ti m o lc k u ly a r b io lo g iy a ta ra q q iy o tig a olib keldi. 
G isto lo g iy a fan in in g gistofiziolo'gik h a ra k tc rd a sh a k lla n ish i, fiziologiya, 
b io lo g iy a , b io k im y o fan larin i va a y n iq s a k lin ik fan larn i o 'q itish d a katta 
a h a m iy a tg a ega. M a sa la n , ic h a k d a u c h ra y d ig a n sito p a tiy a la r, tu rli tu g 'm a
k a sallik larg a, fe rm c n to p a tiy a g a
olib 
keladi. 
B ir 
so 'z b ilan
ay tg an d a
7


b io p siy alar, a u to p s iy a la r b ilan ish lo v ch i k lin ik m o rfo lo g iy a h am g isto lo g iy a 
faniga a so slan g an , g c n c tik a fani ta m o m ila sito lo g iy a b ilan b o g 'liq
7. 
G isto lo g iy a fani fizik a, m a lc m a tik a , k im y o , k ib c m c tik a , k o m p y u tc r 
tc x n ik a si k ab i fan lar b ilan u zv iy b o g 'lan g an d ir. B u fan la m n g taraq q iy o ti 
g isto lo g iy a fani ta ra q q iy o lig a ju d a q o 'l kcladi. A y n iq sa , h o zirg i z a m o n ax b o ro t 
te x n o lo g iy a sin in g ta ra q q iy o ti g isto lo g iy a fani ta ra q q iy o tig a katta h issa 
qo sh m o q d a. S ito fo lo m c triy a , c lc k tro n h iso b lash m a sh in a la ri, k o m p y u tc r 
tc x n ik a la r h o zirg i k u n d a g is to lo g iy a d a k cn g q o 'llan ilm o q d a.
S h u n d ay q ilib , g is to lo g iy a fani b io lo g iy a va tib b iy o td a k atta o 'rin
tu ta d ig a n fan lard an b iri h iso b lan ad i. B u fanni lo 'liq o 'z la s h tirish inson 
o rg a n iz m id a
m cy o rd a 
va 
k a sa llik d a
tu rli 
stru k tu ra la rd a
b o 'lad ig an
g isto fizio lo g ik o 'z g a rish la rn i b ilib o lish va k a sallik n i d av o lash d a to 'g 'ri yo'l 
tu tish g a o lib kcladi.
G IS T O L O G IY A F A N IN I O 'R G A N IS H U S U L L A R I
G isto lo g iy a fanini a so siy o 'rg a n ish u su li bu m ik ro sk o p iy a d ir (tirik yo k i 
q o tirilg an
(o 'lg an ) 
h u ja y ra , 
to 'q im a la rn i 
m ik ro sk o p
o stid a 
k o 'rish ). 
M ik ro sk o p iy a c sa, m ik ro sk o p b ilan bajariladi. B irin ch i m ik ro sk o p b u n d an 300 
y illa r ilgari Y cv ro p ad a p a y d o b o 'lg a n , O 'z b c k isto n g a 1900 yillarda kirib 
kclgan. M ik ro sk o p b u tc x n ik ap p arat. D cm ak , g isto lo g iy a fanining p ay d o
b o 'lish i tex n ik a b ilan , b irin c h i m ik ro sk o p p ay d o b o 'lish i b ilan bog'liq bo'lgan. 
K c n g ro q qilib ay tad ig an b o 'lsa k , g isto lo g iy a fani ta ra q q iy o ti o p tik a, fizika, 
m a tc m a tik a k o m p y u tc r tc x n ik a si, rc n tg c n stru k tu r a n a liz , y ad ro -m ag n it 
rc z o n a n s i (Y A M R ), rad io a k tiv iz o to p larn in g o lin ish i, u ltratscn trafu g alash , 
y an g i y o ru g 'lik va c lc k tro n m k iro s k o p la rn in g p ay d o b o 'lish i bilan bog'liqdir. 
1930-1940 y illard a c lc k tro n m ik ro sk o p p ay d o b o 'lib , g isto lo g iy a fanini k csk in
riv o jla n tirib y ubordi. U n g ach a va u n d an k c y in p ay d o b o 'lg an y o ru g 'lik
m ik ro sk c p in in g tu rlari (u llra fio lc t, fazo v o k o n trast, p o ly a riz a lsio n ) h am
g isto lo g iy a
fani ta ra q q iy o ti 
u c h u n
k atta x iz m a t q ild i 
va q ilm o q d a. 
A y n iq sa u ltratscn trifiig alash h u ja y ra q ism la rin i (o rg an ellalar, y ad ro va sh .k .) 
o 'rg a n ish d a ju d a m u h im ro l o 'y n ad i.
G istologiya fa n id a q o 'lla n ila d ig a n o 'rg a n ish u su llari
H o zirg i z a m o n g isto lo g iy a fan in i o 'rg a n ish d a q o 'lla n ila d ig a n u su llar 
o rg a n iz m n i to 'la h o ld a (b ir b u tu n h o ld a ) o 'rg a n ish d a n ta sh q a ri alo h id a o lin g an
h u ja y ra la r to 'q im a la r y o k i h u ja y ra q ism la rin i, h u ja y ra o rg an cllalarin i alo h id a 
0 rg a n ish g a im k o n b crad i. B u b ila n m o lc k u ly a r d arajag a h am chiqiladi. 
H o zirg i z a m o n y o ru g 'lik m ik ro sk o p la rin in g hal q ilu v c h i (k o 'rs a tish ) q o b iliy ati 
0 ,2 m k m b o 'lsa, c le k tro n m ik ro s k o p la rd a bu m aso fa 1-2 n m ga teng. B iz 
m ik ro sk o p n in g ко rsa lish q o b iliy a ti d c g a n d a , m ik ro sk o p n in g ikki n u q ta
o rasid ag i m aso fag a jo y la sh g a n o b y c k t (h u ja y ra ) q ism la rin i k o 'rsata o lish
q o b iliy alin i 
tu sh u n a m iz . 
A y lg a n im iz d c k , 
g is lo lo g iy a n in g
asosiy. usuli 
m ik ro sk o p ik u su l, y an i m ik ro sk o p iy ad ir. M ik ro sk o p iy a v aq tid a g isto lo g ik
o b y c k tla r (p rc p a ra tla r) m ik ro sk o p o stid a k o 'rila d i va lo z im to p ilg an d a


ta s d iq la sh u c h u n o b y e k tn in g ra s m i m a x s u s m o sla m a la r y o rd a m id a rasm g a 
olib q o y ila d i.
G isto lo g ik p rc p a ra tla r tu rli m ax su s u su lla r y o rd a m id a tay y o rlan ad i. Q ay si 
u su ln in g q o 'lla n ilish i k o 'p ro q m aq sa d g a b o g 'liq bo'ladi.
G isto lo g ik p rc p a ra tla rn i ta y y o rla sh ja ra y o n ig a m ik ro tc x m k a dcb atalad i 
va bu ja r a y o n b ir n e c h a b o sq ic h la rd a n iborat.

Download 10,21 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   202




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish