O zbekiston respublikasi sogliqni saqlash vazirligi toshkent pediatriya tibbiyot instituti

П а р а ф о л лику л я р х у ж а и р а л а р
w
л
ш
л -j.
О с т е о к л а с т п а р ф ункциясини 
ъ
 
сусаитириш . суяк ми п е р а
г и -
4
зациясим и о у и р а к д а С а * + 
экскрессиясими кучайтириш. 
* 
С а ♦ -* су р и л и ш и н и top iu o an au j
С а + * ни м е ъ е р г а келт и ри ш
162-rasm.
Follikulada kolloid m odda uzoqroq turib qoladi. Follikulogenez -yangi 
follikulaning hosil bo'lishi asosan interfollikulyar hujayralar hisobiga bo'ladi.
Q alqonsim on bez oldi bezining taraqqiyoti .yoshga ko'ra o'zgarishi va 
regencratsiyasi.
Q alqonsim on bez oldi bczlari (ular 4 dona bo'ladi) 3-4 jabra cho'ntaklari 
cpiteliysidan hosil bo’ladi.C haqaloqlarda to'liq shallangan. bo'ladi, va asosan 
bosh hujayralardan tashkil topgan bo'ladi. Oksifil hujayralar 5-7yoshlarda 
paydo bo'ladilar. 20-25 yoshlardan so'ng lipotsitlar ko'payadi.
BUYRAK USTI BEZLARI
B uyrak usti bezlari turli m anbadan taraqqiy etgan, po'stloq va m ag'iz, 
m oddadan tuzilgan va xar xil vazifalar o'tovchi ichki sckretsiyasi bczi 
hisoblanadi. U ning po'stloq m oddasi uglevodlar, ionlar alm ashunuvni 
boshqaruvchi va jinsiy funksiya o'tovchi steroid gorm onlar ishlaydi. M ag'iz 
m oddasida yurak va silliq m ushaklarga, uglevod va lipidlarga ta'sir etuvchi 
gorm onlar ishlanadi.
B uyrak usti bezlari po'stloq 
m oddasining tuzilishi. B uyrak usti 
bezlarining po'stloq m oddasi epiteliy tasm alaridan tuzilgan bo'lib, uchta 
zonaga bo'linadi. K optoksim on zona (po'slloqning 15% ), tasm asim on zona
269

---

(po'stloqning 75% ) va to'rsim on zo n a (po'stloqning 10%), lar. Bez kapsulasi
ostida m ayda hujayralar bo lib ular regenratsiya m anbai bo'lib hisoblanadi 
(.loj-rasm ).
■
‘тр* 
35
m
m
$
S ’ 
'-Ж
1 --
jm
-4
» • 
" » > t
IT
. -
- ' y * o .
. i
^ ц р -
163-rasm. B uyrak usti bezining tuzilishi.
(B.V. A leshin).
A ,B -A drenokortikotsitlarda lipidlarni to planishi.
V -Tasm asim on zona adrenokortikotropotsitlar (yog'lari yo'qotil- 
gandan so ng) 
J
M
1. K apsula
2.K optoksim on zona
3.Tasm asim on zona
4. To r zona
5.M ag’iz m odda xrom m afin hujayralari
6.A drenokortikotropotsitlarda lipid toipchilari.
7.K apillyarlar
8.Endoteliy 
.
9. A drenokortikotsitlar orasidagi STBT
lO .Spongiotsitlar
K optoksim on zona hujayralari m ayda, lipid kiritm alariga boy bo'ladi Bu 
hujayralar m m eralokartikoidlar (aldosteron) ishlaydi. Bu gorm on elektrolitlar 
gom costazm i saqlaydi. K optoksim on va tasm asim on zonalar orasida oraliq - 
sudanofob qavati bo lib, bu qavat hujayralari tasm asim on va to'r zonalar uchun 
regeneratsiya m anbai bo'lib hisoblanadi.
f n m J 0. rSlm0n, Z? na h.Uj ayralan yirik (2°m k m ). sitoplazm asida lipid 
tom chilari ju d a ко 
p. 
M itoxondriyalar kristallari naysim on, (vezikulyar 
kristalar), ularda silliq cndoplazm atik to'r yaxshi rivoj topgan Bu zona
270

---

hujayralari 
to'q 
va 
oqish 
guruhlarga 
bo'linadi. 
Tasm asim on 
zona 
glyukokartikoid gorm onlar (kortizon, kortizol va sh.k.) ishlaydi, ular 
uglevodlar, yog’lar va lipidlar m etabolizm iga ta'sir etadi. G lyukokortikoidlar 
ko’payib kelganda lim fotsitlar, eozinofillar kam ayib 
ketadi, yalig’lanishni 
kam aytiradi.
T o rsim o n zona hujayralari m ayda, dum oloq, ularning tasm alari to r hosil 
qilib yotadi. Bu zonada erkaklarda testestcronga o'xshash androgen steroid 
gorm onlar, ayollarda jinsiy gorm onlar estrogen, progesteron gorm onlari 
ishlanadi. A yollarda bu zonada o'sm a taraqqiy etsa, erkaklam ing ikkilamchi 
jin siy belgilari - soqol, m o'ylovlar paydo bo'ladi.
B uyrak usti bezlarining m ag'iz moddasi. M ag'iz m odda (m edulla) 
po'stloq 
m oddadan yupqa STBT bilan ajralib turadi. M ag'iz m odda 
hujayralari (xrom offinotsitlar, m iya endokrinotsitlari) dum aloq, ular orasida 
kapilyar tom irlar - sinusoidlar yaxshi rivojlangan hujayralari ikki xil - och 
endokrinotsitlar va to'q endokrinotsitlarga bo'linadi. O qish 
hujayralari 
adrenalin, 
to'q 
hujayralar 
noradrcnalin 
ishlaydilar. 
Hujayralarning 
siloplazm alari sekretor donachalariga ju d a boy bo'ladi.
B uyrak usti bczi po'stloq m oddasi faoliyatini gipofizar AKTG gorm oni, 
renin va epifiz gorm onlari boshqaradi.
B uyrak usti bezlari taraqqiyoti, yoshga ko'ra o'zgarishi va regeneratsiyasi.
H om iladorlikni 5-xaftasida selom ik epiteliy qalinlashuvidan po'stloq 
m odda hosil bo'ladi (uning hujayralari atsidofil bo'yaladi). Avval intcrrenal 
tanacha va key in buyrak usti bezi po'stloq moddasi shakllanadi (164-rasm).