O `zbekiston Respublikasi Sog`liqni saqlash vazirligi Toshkent farmatsevtika instituti Farmatsevtik kimyo kafedrasi dori vositalarining instrumental tahlil usullari fanidan o`quv-uslubiy majmua

Nishonliatomlar.
Elementlarningizotoplarifaqatyadrodagineytronlarning
sonibilanginafarqlanadivaularningmassalarineytronlarningsonigamosravishdabirbirlikbo‘yichao‘zgaribboradi.Tabiiykibundayo‘zgarishmass-spektrdayaqqolqaydqilinadi.
Moddalarningmass-spektrlariniinterpretatsiyaqilishdamolekuladagiayrimvodorodatomlarinideyteriyatomigaalmashtirishkattaahamiyatgamolik. Buusulbidanjudako‘pbirikmalarningmass-spektrlarito‘latahlilqilinib, ularningparchalanish-fragmentatsiyayo‘llariisbotlangan.


Ionlarmasasininganiqo‘lchaminiolishvaelement
tarkibinianiqlash.
Oddiymass-spektrnitalqinqilganimizdahardoim, metastabilvaqo‘shzaryadliionlarnihisobgaolmaganda, butunsonlim/zqiymatlarolinadi.
Tekshirilayotganionninganiqmassasinibilishningahamiyatishundaki, birsignalostidayashiringanturlitarkibliionlardanfragmentatsiyajarayonidaalohidafragmentlarvujudgakelishimumkinvaoddiymass-spektrnitalqinqilishbundayxollardamurakkablashibketadi. O‘rganilayotganionsignalinialohidatarkiblicho‘qqilargaajratilgandatahlilqilishengilko‘chadi.
Masalan:
(M-44)⁺ <----- M⁺---------> (M-44)⁺
-CH₃-COH - CO₂
M=44,026215 M=43,969830

Mass-spektrometriyadamassao‘lchovisifatidaasosanuglerodbirligiqabulqilinib, uningmassasi 12,000000 aniqlikdabelgilangan. Boshqaelementlarningatommassasishustandartbirlikkanisbatanolingan ( jadvalgaqarang).

Ayrimelementvaionlarninganiqmassao‘lchamlari.

element	m/z	Aniqmassa 12s=12,000000	element	m/z	Aniqmassa 12s=12,000000
IN	1	1,007825	19r	19	18,998405
12s	12	12,000000	31r	31	30,973763
14N	14	14,003074	35s1	35	34,968896
16o	16	15,08250	37s1	37	36,965896
ButanS4N10	58	58,078250	KumolS9N12	120	120,094900
AtsetonS3N6O	58	58,041865	AtsetofenonS6N6O	120	120,057515

Mass-spektrometrikparametrlar

Kezikelgandashuniqaydqilishkerakki, mass-spektrometrlarquyidagiparametrlarbilanxarakterlanadi.

1. Massachegarasi (diapazonmass - mass-spektorometrning Om/z danboshlabengyuqorimassalargachabo‘lganspektrolishquvvatinibildiradi.
2. Sezgirlik - engkammiqdordagiionzaryadliquvvatinisezishqibiliyati (kulon/gramlarhisobida).
3. Massalardispersiyasi - 1mmmasofadaionlardastasimassasining 1% gao‘zgarishi M/Δ M - nianiqlaydi.
4. Ionlarniajratishkuchi-mass-spektrometrningikkitabir-biridanmassalaribilanminimalΔM miqdordafarqlanadiganM₁va M₂ionlarnialohidaqaydqilishqobiliyatidir.

M₁ M₂

R = -------- =------ (10)
M₁-M₂ΔM