O `zbekiston Respublikasi Sog`liqni saqlash vazirligi Toshkent farmatsevtika instituti Farmatsevtik kimyo kafedrasi dori vositalarining instrumental tahlil usullari fanidan o`quv-uslubiy majmua

Fazalarganisbatanqo‘zg‘alishxususiyatigaasoslangansinflanish
To‘rttayo‘nalishmavjud: elyuentxromatografiyasi, frantal, siqibchiqaruvchivaumumlashtirilganxromatografikvariantlar.

Elyuantxromatografiyasi

Sorbentbilanto‘ldirilganshishanaynitozayokigazsimonqo‘zg‘aluvchanfazaVbilanyuviladi. Qo‘zg‘aluvchifazanioqiminito‘xtatmasdannayningyuqoriqismigasuyuqyokigazsimontahlilqilinayotganaralashmaga (AvaVmoddalar) yuboriladi. Sorbentniustigatushibmoddalarshimilaboshlaydivaqo‘zg‘aluvchifazaningyo‘nalishibo‘yichaharakatlanadi. Bumoddalarningharakattezligiturlichadir. Naydadastlabqo‘zg‘aluvchifazatozaxoldachiqadi. So‘ngqo‘zg‘aluvchifazabilanAmoddasichiqaboshlaydi, uko‘payaborib, keyinnolgatushadi. Keyinnaydanyanatozaqo‘zg‘aluvchifazachiqadivanixoyatVmoddachiqadi. Elyuentusulixromatografiyaningengkengtarqalganusulidir. Uningafzalligiaralashmanikomponentlargato‘liqajralishidir. Kamchiligiesaaralashmamoddalarniqo‘zg‘aluvchifazamoddasibilananchasuyulishivamoddaningkalonkadanchiqayotgankonsentratsiyasinipasayishi.

Frantalxromatografiya

Sorbentbilanto‘ldirilgannayniAvaVmoddalareritilgangazyokisuyuqerituvchibilanyuviladi. BundaA – moddasiVganisbatansorbentgashimilishxususiyatipastroqdir. Aralashmasorbentqavatidantinmayo‘tkaziladi. SorbentningustkiqavatigatushayotganAvaVmoddalarboribEerituvchininaydansiqibchiqarishadi, buaralashmaningharakatfrontikamroqshimiluvchiAmoddasi, so‘ngdastlabkiaralashmaharakatidaniborat. SHundayqilib, sorbentavvalkamshimiluvchiAmoddasibilanto‘ydiriladi. So‘ngVmoddasibilan. Bundayxollardaxromatogrammapog‘onako‘rinishigaegabo‘ladi. Pog‘onalarnisonitahlilqilinayotganaralashmakomponentlarigatengbo‘ladi. Elyuentxromatografiyasivafrontalxromatografiyalarikkinchisiningaralashmadantozaxoldafaqatbittasorbentgakamshimiluvchimoddaniajratishxususiyatibilanfarqqiladi.

Siqibchiqaruvchiusul

Siqibchiqaruvchiusuldaaralashmakomponentlarinisiqibchiqariluvmoddasidesorbsiyasisiqibchiqaruvchimoddanieritmaoqimigayuborishbilanamalgaoshiriladi. Sorbentbilanto‘ldirilgannayniqo‘zg‘alishfazasibilanoldindanyuviladi. So‘ngnaydansiqibchiqaruvchimoddasaqlovchiqo‘zg‘aluvchifazanioqimbilanyuboriladi. Frontalusuldanfarqixromatogrammaningharbirpog‘onasiaralashmaningkomponentigatalluqliligibilanfarqqiladi. Elyuantxromatografiyasidasiqibchiqaruvchiusuldaeritmaaralashmakomponentlarinisuyultirilmaydi.

Umumlashtirilganusul

Xromatografiktahlildaqattiqshimiladiganmoddalarniyuvishdaqiyinchiliklarnamoyonbo‘lishimumkin. Bundayxollardabirlashtirilganusuldanfoydalaniladi. Buningma’nosishundaki, dastlabelyuentusulqo‘llaniladi, bundanaydankamshimiluvchimoddalaryuvilibchiqadi. So‘ngerituvchigakuchlishimiluvchimoddaqo‘shilib, kamshimiluvchimoddalaryuvibchiqariladiyokieritmanikuchlishimdiriluvchimoddaaralashtirilib, aralashmakomponentlarinisiqibchiqariladi.