O zbekiston respublikasi so g L iq n I saqlash

(osteotsitlarga)  aylanadi.  Biriktiruvchi  to‘qimaning  yuza  qavati 

suyak  usti  pardasiga  aylanadi  va  yosh  suyakning  ustini  qoplaydi. 

Suyak usti pardasi  hisobiga suyak qalinlashadi.

2.Perixondral suyaklanish. Bunda homila hayotining 8-haftasida 

mezenxima  to‘qimalardan  kelgusida  hosil  bo‘ladigan  suyaklar 

shakli  paydo  bo‘ladi  va  gialin  tog‘ayga  aylanadi.  Tog‘ayni  tashqi 

tomondan qoplagan tog‘ay usti pardasining  ichki  qavati  yosh  suyak 

hujayralari -  osteoblastlami  hosil  qiladi.  Bu  osteoblastlar ko‘payib, 

suyak qatlamini hosil qiladi va asta-sekin tog‘ay to‘qimaning o ‘mini 

egallab,  suyakning zich (kompakt) moddasiga aylanadi.

3.Tog‘ay suyaklanib bo ‘lganidan keyin tog‘ay usti  pardasi  suyak 

usti  pardasiga  aylanadi.  Keyingi  davrlarda  suyaklaming  eniga 

o ‘sishi (yo‘g ‘onlashishi) ana shu suyak usti pardasi hisobiga bo ‘ladi 

va suyaklanishning bu turi periostal suyaklanish deb ataladi.

4.Endoxondral  suyaklanish  togaylar  ichida  tog‘ay  usti  pardasi 

ishtirokida  bo‘ladi.  Tog‘ay  usti  pardasidan  tog‘ay  ichiga  qon 

tomirlar  bilan  birga  kirgan  biriktiruvchi  to ‘qimadan  osteoblastlar 

hosil boMadi. Bu osteoblastlardan paydo bo ‘lgan suyaklanish nuqtasi 

tashqariga  qarab  o ‘sib,  suyakning  g ‘ovak  moddasini  hosil  qiladi. 

Bu  tur  suyaklanishda  tog‘aylar  to ‘g ‘ridan-to‘g ‘ri  suyak  moddasiga 

aylanmaydi, balki yemirilgan tog‘ay moddasi o ‘m ida paydo b o ‘ladi.

Naysimon  suyaklaming  birinchi  suyaklanish  markazi  homila 

hayotining  ikkinchi  oyida  suyakning  tanasida  paydo  bo‘ladi. 

Suyak  diafizi  bir-biriga  yaqin  joylashgan  ikki  qatlamli  zich  suyak 

moddasidan  tuzilgan:  tashqi  qatlam po‘stloq modda perixondral yo‘l 

bilan  rivojlanadi.  Po‘stloq  moddaning  qon  tomirlari  ham  periostdan 

tarqaladi.  Ichki qatlam endoxondral yo‘l bilan taraqqiy etadi va suyak 

iligi  qon  tomirlari  orqali  oziqlanadi.  Diafiz  organizmda  tayanch 

va  himoya  vazifasini  bajaradi.  Bu  vaqtda  suyakning  uchi  (epifizi)

32

---

tog‘ayligicha  qoladi.  Suyaklanish  nuqtasi  pastki  epifizida  ilgariroq, 

yuqori  epifizida esa 2 yoshdan keyin paydo bo ‘ladi.  Epifizlar ichida 

qizil ilik bo‘lgan g'ovak moddadan tuzilgan b o ‘lib, endoxondral yo‘l 

bilan suyaklanadi. Bulardan tashqari, bolalar, o ‘smirlar va kattalarda 

ikkilamchi  suyaklanish  nuqtalari  paydo  bo‘lib,  ulardan  suyaklami 

boylamlar va mushaklar birikadigan qismlari (apofizlari) suyaklanadi. 

Suyakning  rivojlanish  davrida  yangi  osteonlaming  paydo  bo‘lishi, 

eski osteonlaming so‘rilib ketishi bilan bir vaqtda kechadi. Osteoklast 

hujayralari  suyak  diafizining  endoxondral  qismini  yemiradi  va 

ilik  bo‘shlig‘i  paydo  boladi.  Ikkinchi  tomondan  periostaing  ichki 

qavatidagi  osteoblastlar yangi  suyak tuzilishini  boshlaydi,  bir  qavat 

ustiga ikkinchi qavat taxlanishi natijasida suyak eniga o ‘sadi.