O zbekiston respublikasi so g L iq n I saqlash

Zohidov Hakim Zohidovich (1912-1978) anatom olim va mohir 

pedagog,  0 ‘zbekistonda  xizmat  ko ‘rsatgan  fan  arbobi,  tibbiyot 

fanlari  doktori,  professor.  0 ‘rta  Osiyo  tibbiyot  Pediatriya  instituti 

odam anatomiyasi kafedrasining birinchi mudiri (1972-1978-yillar). 

0 ‘zbek  tilida  yozilgan  «Odam  anatomiyasi»  (1964)  darsligi  va 

“Ruscha-o‘zbekcha-lotincha anatomiya lug‘ati” mualliflaridan biri. 

Zohidov  H.  Z.  yoshli  anatomiyani  o ‘rganishga  ilk  bor  qo‘l  urgan 

o ‘zbek  olimidir.  U  1941-yilda  «To‘sh  suyagining  suyaklanishi  va 

anatomik  tuzilishi»  mavzusida  nomzodlik,  1959-yilda  esa  «Uch 

shoxli  nervning  bosh  miya  so‘g ‘onidagi  topografo-anatomik 

mimosabatini  yoshga  qarab  o ‘zgarishi»  mavzusida  doktorlik 

dissertatsiyasini himoya qildi.  Toshkent pediatriya tibbiyot instituti 

odam  anatomiyasi  kafedrasining  xodimlari  professor H.Z.Zohidov 

rahbarligida  bolalar  organizmidagi  turli  yoshda  b o ‘ladigan 

o ‘zgarishlami  o ‘rganishga  o ‘z  hissalarini  qo‘shganlar.  Yoshli 

anatomiya  y o ‘nalishida  nomzodlik  dissertatsiyasini  yoqlagan  va 

ustoz ishining  davomchisi bo ‘lgan dotsent A. Ahmedov tomonidan 

tibbiyot  institutlari  talabalari  uchun  lotin  alifbosida  tayyorlangan 

“Odam  anatomiyasi”  (2006)  darsligi,  shuningdek  2013-yilda 

X. Rasulov bilan hammualiflikda tayyorlangan “Odam anatomiyasi 

bolalar anatomiyasi asoslari bilan” darsligi va rus tilida tayyorlangan 

2 jildlik  “Атлас  анатомии человека”  oquv qo‘llanmasida bolalar 

organizmida turli yosh davrlarida kuzatiladigan о ‘ zgarishlar haqidagi 

m a’lumotlar  keltirilgan.  Bundan  tashqari,  dotsent  A.Ahmedov  va 

G.  Ziyamutdinovalar  tomonidan  2008-  va  2012-yillarda  tibbiyot 

kollejlari  uchun  o ‘zbek va rus  tillarida tayyorlangan  “Anatomiya, 

fiziologiya  va  patologiya”  o ‘quv  qo‘llanmasi  oxirgi  o ‘n  yilda  bir 

necha bor qayta nashr qilindi.

15

---

Yosh davrlari

Odam organizmi taraqqiyotida ikki davr: prenatal (tug‘ulguncha) 

va postnatal  (bola tug‘ulganidan keyingi) tafovut qilinadi.

Prenatal davr ikkiga bo ‘linadi.

1.  Embrion  davri -  pusht taraqqiyotining birinchi  ikki  oyini  o ‘z 

ichiga oladi.

2.  Homila  davri  -   pusht  taraqqiyotining  3  oyidan  to  tug‘ilish 

vaqtigacha bo‘lgan davr.

Bola tug‘ilganidan  keyingi postnatal davrda organizm bir-biridan 

to ‘qima va a ’zolaming takomillashuvi bilan  farq qiluvchi bir necha 

taraqqiyot  davrlarini  o ‘tadi.  Yosh  davrlarining  tasniflari  turli  xil 

o‘lchovlarga asoslangan.

Biz  1965-yilda  Moskvada  yoshli  morfologiya,  fiziologiya  va 

biokimyo  muommolari  bo ‘yicha  o ‘tkazilgan  VII  anjumanda  qabul 

qilingan  tasniflashni  qo‘llaymiz.  Unga  asosan  bolalik  quyidagi 

davrlarga bo‘linadi: