O zbekiston respublikasi so g L iq n I saqlash

ANATOMIYANI 0 ‘RGANISH USULLARI

Anatomiya, 

asosan,  tirik  odamda  o ‘rganiladi.  Ammo  uning 

alohida  a ’zolari  va tizimlarining  murakkab  tuzilishini  bilish  uchun 

uni  yorib,  preparovka  qilish  kerak.  Bunday  tekshirishlami  tirik 

odamda bajarib b o ‘lmagani uchun anatomlar uni murdalar va alohida 

anatomik prepatlarda o ‘rganadilar.  Shuning uchun bunday holatlarda 

lotincha  “mortuivivosdociunt”  y a’ni  “o ‘liklar  tiriklam i  o ‘qitadi” 

degan ibora ayni haqiqatdir.

Anatomiyada  odamning  murakkab  organizmini  o ‘rganish 

uchun  turli  xil  usullardan  foydalaniladi.  Anatomiyani  o ‘rganishda 

murdalarda quyidagi usullar qo‘llaniladi:

1)  Kesib preparatlar tayyorlash usuli.  Bunda skalpel (pichoqcha) 

vapinset bilan murda a’zolarini kesish orqali preparatlar tayyorlanadi;

2)  Butun murdani yoki alohida a ’zolami balzamlash;

3)  Tana qismlarini yoki a ’zolami piragov usuli bilan kesish;

4)  Inyeksiya usuli -  ichi kovak a ’zolar va qon tomirlariga turli xil 

rangli moddalar yuborib to‘ldirib o ‘rganish usuli;

5)  Korroziya yoki yemirish u su li-a’zolartez qotadigan moddalar 

bilan  to ‘ldirilib,  to ‘qimasi  kuchli  kislota  ta ’sirida  yemiriladi  va 

a ’zolaming shakli o ‘rganiladi.

Tirik odamda quyidagi usullar qo‘llaniladi:

1)Antropometriya  usuli  -   bunda  gavdaning  uzunligi,  kengligi 

va  og‘irligi  o ‘lchanib,  olingan  m a’lumotlar  organizmning  ayrim 

bo‘laklariga taqqoslanib, ulaming oshishi yoki o ‘zgarganligi kuzatib 

boriladi;

2)Rentgenoskopiya  va  rentgenografiya  usullari  -   bunda  rentgen 

nuri yordamida a’zo va to ‘qimalaming holati ko ‘riladi yoki tasvirga 

olib  o ‘rganiladi.  Bu  usul  anatomiya  bilan  klinika  o ‘rtasidagi 

ko‘prik  vazifasini  bajarib,  nazariy  va  amaliy  bilimlaming  o ‘zaro 

bog‘lanishini  ta ’minlaydi.  Anatomiya  va  rentgenologiya  fanlari

7

---

o‘quy dasturida  skelet va bo ‘g ‘imlar,  shuningdek ichki a ’zolaming 

rentgenoanatomiyasini o‘rganishga m a’lum o‘rin beriladi;

3)UTT  yordamida  tirik  odamda  yumshoq  to ‘qimalaming 

(mushaklar,  paylar,  fassiyalar,  boylamlar va b o ‘g ‘im  xaltasi)  holati 

va tarkibi,  shuningdek yirik qon tomirlarda qon oqishini  tekshirish 

imkonini beradi;

4)MRT  yordamida mushaklar,  fassiyalar,  paylar,  sinovial  qinlar 

b o ‘g‘imlaming  boylamlari,  bo ‘g ‘im  xaltasi,  suyaklaming  b o ‘g ‘im 

yuzalari va bo ‘g ‘im ichi hosilalari, shuningdek turli kenglikdagi qon 

tomirlar tarkibini ancha aniq chegaralash  imkonini beradi;

5)Komputer tomografiyasi a ’zo va to ‘qimalari turli zichlikka ega 

b o ‘lgan  bosh,  tana,  qo‘l  va  oyoqlaming  qavatma-qavat  kesmalari 

tasvirini olish imkonini beradi.