O ʻzbekiston respublikasi oliy va oʻrta maxsus ta’lim vazirligi toshkent moliya instituti “moliya-kredit” kafedrasi

Moliyaviy opyerasiyalarning samaradorligini va maqsadga muvofiqligini ta’minlash maqsadida makro- va mikrodarajada Moliya hamda pul oqimlarini boshqarishning ajralmas elyenmyenti.

Moliyaviy nazoratning har ikki yо‘nalishi (aspyekti) bir-biri bilan о‘zaro bog’liq bо‘lsa-da, nazoratning maqsadi, myetodi va sub’yektlariga muvofiq ravishda farqlanadi ham. Agar birinchi holda nazoratning huquqiy va miqdoriy tomonlari ustunlik qilsa, ikkinchi holda Moliyaviy nazoratning analitik tomoniga juda katta e’tibor beriladi.
Barcha iqtisodiy sub’yektlarning (davlat, korxona va tashkilotlarning) Moliyaviy faoliyati ustidan qonunchilik va ijroiya hokimiyati organlarining turli darajalari, Shuningdyek maxsus tashkil etilgan muassasalar tomonidan amalga oshiriladigan nazoratga Moliyaviy nazorat deyiladi. Bu nazorat, eng avvalo, pul fondlarini shakllantirish va ulardan foydalanish jarayonida Moliyaviy-iqtisodiy qonunchilikka rioya etilishi, Moliyaviy-xо‘jalik opyerasiyalarining samaradorligini baholash va amalga oshirilgan xarajatlarning maqsadga muvofiqligi ustidan nazoratni о‘z ichiga oladi. Boshqacha sо‘zlar bilan aytganda, Moliyaviy nazorat u yoki bu Moliyaviy harakat sodir bо‘lishining baholashni о‘z ichiga olish bilan cheklanmasdan, balki u о‘zining analitik yо‘nalishiga (aspyektiga) egadir.
Moliyaviy nazorat qiymat shaklida amalga oshiriladigan nazorat bо‘lganligi uchun ijtimoiy takror ishlab chiqarish jarayonining barcha sohalarida amalga oshiriladi va pul fondlari harakatining barcha jarayonlarida, Shu jumladan, Moliyaviy natijalarni idrok etish jarayonida ham kuzatiladi. Shuning uchun ham Moliyaviy nazoratning ob’yekti pul munosabatlari hisoblanadi.

Davlat budjeti

“Davlat budjeti” fanining maqsadi Davlat budjeti va budjet tizimi haqida nazariy bilimlar berish, ulardan mamlakatda amalga oshirilayotgan iqtisodiy islohotlarning bugungi bosqichida davlat budjet siyosatining asosiy yo’nalishlari va ularni hayotga tadbiq etish yo’llari bo’yicha asosiy ko’nikmalar hosil qilish Fanning vazifasi - davlat budjeti ijtimoiy-iqtisodiy mohiyatini va ahamiyatini o’rganish, budjet tizimining amal qilish asoslarini o’rganish, budjet tizimini boshqarishning tashkiliy asoslarini o’rganish, davlat budjeti daromadlari tizimi va daromadlar manbalarini o’rganish, davlat budjeti xarajatlari tizimi va yo’nalishlarini o’rganish, davlat budjetining holati, budjet taqchiligining mohiyati va taqchillikni moliyalashtirish usullarini o’rganish, budjet jarayoni, budjet ijrosi va budjet nazoratini tashkil etish asoslarini o’rganish, iqtisodiyotni modernizatsiyalash va erkinlashtirish sharoitida budjet siyosatining ustuvor yo’nalishlari va ularning o’ziga xos xususiyatlarini o’rganishdan iborat.