O ’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi namangan davlat universiteti fiziologiya kafedrasi

Tajriba o’tkazish tartibi.
1. Ish boshlanishidan avval hisoblash kamerasi to’rining tuzilishini tushunib olish kerak. Buning uchun kamera mikroskop ostiga joylashtiriladi va avval kichik, keyin esa katta kattalashtirishda to’r ko’rib chiqiladi, kichik kvadratlar izlab topiladi.
2. Maxsus kosachalarga (chashechki) yoki og’zi keng butilkachalarga qonni suyultirish uchun eritmalar : eritrotsitlar uchun 3 % li natriy xlorid va leykotsitlar uchun 5 % li metilen ko’ki bilan bo’yalgan sirka kislotasi eritmalari quyiladi.
3. Melanjerlarga qon olinadi. Qon chap qo’lning 4- barmog’idan olinadi.Birinchi chiqqan tomchi paxta tamponi bilan artib tashlanadi. Ikkinchi tomchi qonga eritrotsit melanjerining oxiri (uchi ) botirilib, gorizantal holatda ushlagancha kapillyarga havo pufakchasi kirmasligini nazorat qilib, 0,5 belgisigacha qon olinadi. Qon iviguncha tezlik bilan melanjer oxiri 3% li natriy xlorid eritmasiga olib o’tilib, 101 belgisigacha , undan olinadi, ya’ni qon 200 marta suyultiriladi.
Eritrotsitlarni sanash. Eritrotsitlar uchun to’ldirilgan melanjer qo’lga olinib,unin oxirlari III va I barmoqlar bilan berkitilgan holda 1 min davomida silkitiladi. Qon puxtalik bilan aralashtirilganidan so’ng, o’sha zahoti oldindan 1-2 tomchi tashqariga chiqazilib, kichik tomchi kamera to’riga tomiziladi. oldindan ishqalash yo’li bilan puxta yopilgan qoplovchi oynak bilan kamera yopiladi (bunda Nyuton xalqasi bo’lishi kerak) . Ortiqcha eritma tarnovchalariga oqib tushadi . Agar tomchi o’ta katta bo’lsa, unda suyuqlik kameraning yon plastinkalariga tushib qolishi mumkin va qavatning qalinligi 0.1 mm dan katta bo’ladi . Bu xolda kamerani distillangan suv bilan yuvish kerak, quruq doka bilan artilib, qaytadan to’lg’aziladi.Suyultirilgan qonni melanjerda yana aralashtirmoq lozim. Kamera to’lg’azilib,mikroskop ostiga qo’yiladi va agar shaklli elementlar bir me’yorida joylashgan bo’lsa, sanashga kirishiladi.Eritrotsitlarni katta kattalashtirgichda sanash qulaydir (okulyar x 7, ob’ektiv x 40).
Qoniqarli ma’lumot olish uchun eritrotsitlarni to’rning har joylarida joylashgan 5 ta katta kvadartlarda sanash kerak, masalan , diagonal bo’yicha boshlanishda qog’oz varag’ida 5 ta katta kvadratlar chizilib, ular 16 ta kichik kvadratchalarga va har bir kichik kvadratchaga topilgan eritrotsitlarning soni yozilishi tavsiya etiladi.Kichik kvadratchalar chegarasida joylashgan hujayralarni 2 martadan sanamaslik uchun Yegorov qoidasi qo’llaniladi: kvadratchaning ichida, chap va yuqori chegarasida yotuvchi hujayralar muayyan kvadratchaga taaluqli bo’lib hisoblanadi. Kvadratchalarning o’ng va pastki chegarasida yotuvchi eritrotsitlar sanalmaydi. SHunday qilib,eritrotsitlarning soni(A)5 ta kvadratlarda sanalib(80 ta kichigini tashkil qiladi),kichik kvadratchadagi eritrotsitlarning o’rtacha arifmetik soni (A/80)topiladi. Kichik kvadratcha ustidagi kamera hajmi 1/4000 mm³ ligini bilan holda, topilgan son 4000 ga ko’paytiriladi, bunda 1 mkl suyultirilgan qondagi eritrotsitlar soni topiladi.Topilgan son suyultirish darajasi – 200 ga ko’paytiriladi. 1 mkl sof qondagi eritrotsitlarning miqdori aniqlanadi.
SHunday qilib, eritrotsitlar miqdorini hisoblab chiqish formulasi quyidagicha :
:
X- eritrotsitlarning izlanayotgan soni:
E- 80 ta kichik kvadratchalardagi eritrotsitlar soni.