|
Ajuda milliy saroyi
Ushbu saroy - klassitsizm uslubidagi m e’morlik namunasi,
Portugaliya qirollik oilasining eng so‘nggi rezidensiyasi hisobla
nadi. XV-XVII asrlarda boshqaruv monaxlarining qirollik sulolasi
uchun Lissabonning Ajuda hududida yog‘ochdan saroy qurilgan. Ja
hon tarixidagi eng kuchli 1755-yilgi Lissabon zilzilasi qirollik uy-
ini ham chetlab o ‘tmadi. Uni qaytadan yog‘ochdan qurishdi. Ammo
u 1794-yilda yonib ketdi va ushbu qasmi toshdan qurish rejasi
tuzildi. Qurilish ishlari boshlab yuborildi. M e’mor Manuel de Souz
rahbarligi ostida kechki borokko uslubida saroy, minora pavilyon-
larining pastki qavatlari qad ko‘tardi. Keyinchalik saroy qurilishin-
ing dastlabki rejasiga tuzatishlar kiritildi va ko‘rinishi o ‘zgartirildi.
Portugaliya Napoleondan ozod bo‘lgach, Ajuda saroyining qayta
qurish va tiklash yo‘lga qo‘yildi. Bu ishlarga m e’mor Oakin Possi-
domo Marsiso de Salva boshchilik qildi. Saroyning ichki tuzili-
shiga katta e ’tibor qaratildi.
1862-yilda g ‘arb tomonidan hali qurib bitkazilmagan saroy
yotoqxonasiga Luosh I va rafiqasi Maria Pia Lavoyskaya ko‘chib
kirishdi, aynan shu yerda m erosxo‘r shaxzodalar don Karlos va
donA fonsolar dunyoga kelishdi.
XVIII
- XIX asrlarda Portugaliya qirollari qarorgohi b o ‘lgan
Ajuda saroyi Portugaliya monaxlari uylari bilan o ‘ziga xos
xayrlashuv ramzi edi. 1910-yilgi inqilob voqealari monarxi-
yani y o ‘qotdi va qirollik saroyini milliy boylikka aylantirdi.
1968-yildan bu yerda muzey faoliyat yurita boshladi.
Ajuda saroyining 30 dan ortiq zallari o ‘sha davr interyeri-
ni tasvirlaydi. Tilla naqshli mebel, geraldika belgisi bosilgan
gobelenlar va qirollik hukmronligi ramzlari, rasmli devorlari,
ichki haykalli favvoralar, chinnilar kollekssiyasi, mashhur bil-
lur qandillar hamda mashhur rassom lam ing polotnolari, qirollik
oilasi a ’zolarining haqiqiy suratlari nafis va chiroyliligi bilan
taassurot qoldiradi. Ayniqsa, juda qiziqarli qishki bog‘,T axt zali,
Xitoy va Laksoniya xonalari, badiiy ustaxonalar o ‘ziga xosdir.
Bu yerga ko ‘plab sayyohlar tashrif buyurishadi. Saroyda keng
omma qiziqishi va e ’tibori qirollik kutubxonasiga qaratiladi. Bu
yerda juda k o ‘plab qadimiy, noyob kitoblar mavjud46.
M illiy saroyda hozirgi kungacha Portugaliya yuqori tabaqali
shaxslarining rasmiy uchrashuvlari va davlat darajasidagi bayra-
mona m arosim lar o ‘tkazib turiladi.
Lissabondagi Ajuda milliy saroyi — Portugaliya qirollarin-
ing oldingi qarorgohi, poytaxtdagi neoklassik binolardan biri
bo‘lgan. Uning qurilishi 1755-yilda zilziladan so ‘ng boshlangan,
avvaliga uni borokko uslubida qurmoqchi b o ‘lishgan, bu haqda
minoraning pastki qavatlaridan bilish mumkin. Ammo 1802-yil-
dan loyihaga Xose de Kostan bosh bo‘lgan va unga italyan ustasi
Fransisko hamkorlik qilgan. Ular saroy m e’morligini butkul
o ‘zgartirib yuborishdi, zam onaviy neoklassik uslubni tanlashdi.
XIX asr oxirida Portugaliya g ‘aznasi bo‘shab qoldi. N atijada
(hstlabki loyihani qirol qaytadan tuzdi va qurilishini qisqartirdi.
IK()l-yildan Luis I hukmronligida qirol sulolasi saroyda doimiy
v;ishay boshladi. Saroy ko‘rinishi butunlay o ‘zgardi, yon tomoni-
tlngi fasadi bosh fasadga aylantirildi. Saroyning yorqin, oddiy
bezatilgan devorlari keng yashil bog‘ o ‘rtasidaajralib turibdi. Saroy
ichkarisida ichki hovli bor, sharqiy tomondagi ikkita minora fasa-
ilga aylantirildi. G ‘arbiy qismi esa tugallanmagan holatda.
Saroy interyeri XIX asming mashhur portugaliyalik rassomlari to
monidan eklektika uslubida bezatilgan, saroy zallaridan XV-XVII
.isrlar amaliy san’ati kolleksiyasi joy olgan. Bu yerda qimmat
baho mebellar, haykallar, tilla, kumush va kulolchilik buyumlari
bor. Qirol san’atni juda yaxshi ko‘rgan. Qirolicha esa taqinchoqlar
kolleksiyasini yaratgan, shaxsan o ‘zi turli xildagi narsalar tikkan.
11 har kuni yangi libos kiygan, eskilarini esa Karlisha va Alfanso
leatriga yuborgan. U saroyni bezagan qimmatbaho mebellar, gilam-
lar, idish-tovoqlarga buyurtmalar bergan u yerdagi mebellar sakson
ehinni bilan bezatililgan.
1889-yilda qirol Luish vafot etadi, qirolicha kam bag‘allarga
muruvvat ko ‘rsata boshlaydi. 1908-yilda qirollik ekipaji o ‘qqa
lutiladi va qirolichaning o ‘g ‘li K arloshI va nabirasi Luish Filippe
vafot etadi. 1910-yilda m onarxiya to ‘ntarilgandan so‘ng, qirolicha
Mariya Piya Portugaliyani tashlab, Italiyaga ketadi. 1911-yilda
vafot etadi. Ajuda saroyida esa o ‘sha davrdan buyon hech kim
yashamagan. Portugaliya iqlimi yumshoq b o ‘lgani uchun hamda
n yerda urush b o ‘lmagani uchun ham saroy bugungi kunga-
cha juda yaxshi saqlangan. G ‘oya eskizlar b o ‘yicha qilin-gan
gobelenlar, ehinni va dub xonalar, qishki bog‘, qirolichaning
brilliant tugm achali portreti, gilamlar, hammasi muzey eksponat-
lariga aylangan.
Ajuda
milliy
saroyi — Praso-du-Kom ersiu
maydonidan
g'arbda, 7 km uzoqlikda joylashgan. Ajudaning eski binosi Lissa
bon yer qim irlashidan so‘ng 1761-yilda qurilgan. Bu paytda
qirol Jozel oilasi bilan Belensk saroyida b o ig a n . Joze buyrug‘iga
binoan, Ajudaning tepalikda joylashgan hududida yangi y og‘och
saroy qad ko iarg a n .
Saroyning barcha zallari 1938-yilda omma uchun ochilgan.
Qirollik saroyining katta qismini muzey egallaydi. Boshqa
xonalarda Ajuda kutubxonasi, M adaniyat vazirligi joylashgan.
Farmonlar zali, musiqa zali, qirolicha yotog‘i, badiiy ustaxona
va qishki b og‘ni barcha m uzeyga keluvchilar k o ‘rishi mum
kin. Bunday hashamatli buyumlarning saroyda ko‘pligi XVIII
asrdagi boylikdan dalolat beradi. Aynan shu davrda Braziliyada
ochilgan elchixonasi banketlar zali, raqs zali o ‘zining ajoyib
ko ‘rinishi bilan hammani lol qoldiradi. Saroyda hozirgi kunga-
cha Portugaliya hukumati rasmiy marosimlarni o ik a z ib turadi47.
Do'stlaringiz bilan baham: |
