O zbekiston badiiy akademiyasi kamoliddin behzod nomidagi milliy rassomchilik va dizayn instituti

Sfors qasri muzeyi
Milan shahrining qoq markazida shahaming ko‘p asrlik tarixi bilan 
bog‘langan Sfors qasri joylashgan. Ko‘p yillar davomida mustahkam 
devorlari tashqi dushmanlaming ber necha bora qilgan hujumlaridan 
va shahar ichidagi taxt talashuvlaridan aziyat chekkan, katta yoshli 
qasr bir necha marotaba qayta tiklangan. XX asr boshlarida taniqli 
arxitektor va restavratorlar qasrga hozirgi vaqtgacha tashrif buyuruv- 
chilami hayratga solayotgan ko‘rinishini berishgan. Hozirgi vaqtda 
qasrda bir qator (musiqiy asboblar muzeyi, qadim misr muzeyi, ta- 
rixga oid va b.) muzeylar mavjud.

---

Bizning davrimizda ajoyib va m ag‘rur qasr Milan tarixiy marka- 
ziga joylashdi. Qadimda XIV boshlarida, qasming ilk g ‘ishtlari terila- 
yotganda, uni markazdan chetroqqa qurish rejalashtirilgan edi. Umu- 
man olganda, qasr himoyalovchi, mustahkam mudofaa vazifasini 
o ‘tash uchun qurilgan. Inshootning tamal toshi, sulolasi Milanni ikki 
asr (1277 - 1447) boshqargan gersog Galeatsso II Viskonti boshqargan 
paytdan, 1368-yilda qo‘yilgan. Sfors qasrining qurilishini esa Milan 
hokimiyatini 1450-yilda bosib olgan Franchesko Sforsa boshqardi.
1466-yil Franchesko Sfors vafotidan so‘ng, uning vorislari qasmi 
gersog qarorgohiga xos ko‘rinish berib qurilishni davom ettirishadi. 
Bezak ishlariga o ‘sha davming mohir ustalari Leonardo da Vinchi, 
Bramante, Filaretelami chaqirishadi. Aynan shu davrda qasming 
hozirgi vaqtgacha o ‘zining g o ‘zalligini y o ‘qotmagan, muhtasham 
interyerlari yaratilgan. Qasrda ichki hovlichalar, arkadalar bilan 
o ‘ralgan g o ‘zal maydon paydo b o ‘ldi.
XV asr oxirlarida qasr eng go‘zal va boy qasrlardan biri bo‘ldi. 
Italiya umshi boshlanganidan so‘ng qasr xo‘jayini Lyudovik Sfors 
qasmi tashlab qochib ketdi, uning barcha mol-mulkini fransuz qiroli 
Lyudovik XII egallab oldi.
Biroq uning vakili Fransisk I qasrga nisbatan sovuqqon bo‘lgan, 
chunki u fransuz Shamborini va italyan Montenblo qasrlarini xush 
ko‘rar edi. Qasr doimiy bo‘sh turaverdi, 1521-yil chaqmoq ta ’siridan 
Filiarete minorasi qulab tushdi, omboridagi poroxning portlashi nati- 
jasida katta talofat ko‘rdi. Yaxshiyamki, atrofdagilarga zarar tegma- 
di. Ispanlar boshqamvi davrida qasr o ‘zining asl mudofaa vazifasini 
o ‘tadi. Shahar mudofaa binolarini mustahkamlash vazifasi bilan ispan 
yer egasi Ferrante Gonzaga shug‘ullanib, qasmi yulduz shaklidagi 
qurilishlar qatoriga qo‘shdi.
Napaleon boshqaruvi paytida, vatanparvar gersoglar hukmronligi- 
ga qarshi xalq bir necha marotaba imperatorga gersoglaming g ‘umri 
bo‘lgan Sfors qasrini fransuz Bastiliya qasriga o ‘xshab buzib tashlash 
talabi bilan chiqishgan. Lekin imperator bu talabni rad etib, fransuz 
harbiylarini joylash uchun qal’aning bir qator eski qurilmalarini qayta 
tiklashga buyruq berdi. K o‘p sonli zallar va eskirib ketgan fortifikat-

---

sion inshootlar buzib tashlanib, qasming katta hududi skverga aylan- 
gan. 1833-yil qasrda katta masshtabli restavratsion ishlar boshlanib, 
Sfors qasri o ‘rta asrlar ruhidagi romantik uslubini qayta tiklab oldi.
Qasming qayta tiklash ishlari ancha cho‘ zilib ketdi. 1861 -yil umumiy 
mustaqil Italiya davlati qayta tiklangach, yangidan kuch to‘planib qu- 
rildi. Qasr birinchilardan b o iib qayta tiklanuvchi inshootlar ro‘yxatiga 
tushib, rekonstmksiyasining loyihasi milanlik arxitektor Lukoy Bertra- 
mi tomonidan taklif etilgan. Loyiha qasming VI asrlik umri davomidagi 
turli yozishmalarda keltirilgan ta’riflarga, qasming mudofaasi tasvirlan- 
gan suratlarga qarab, ulami o ‘rganib chiqib ishlab chiqilgan.
Qayta tiklangan qasrga ilk tashrif buyuruvchilar 1900-yilning 
bahor oyida kirishga m usharraf b o iish g a n . Rasmiy restavratsiya 
ishlari 1905-yilda tugallangan. Shundan keyin qasr shahar va shahar 
aholisiga sovg‘a qilingan. 0 ‘tgan asrlar davom ida qasrda bir qator 
muzeylar shakllana boshlandi.
Qasming birinchi qavatida muzeyning barcha boy eksponatlari 
joylashgan: Leonardoning freskasi, Bellinining polotnosi, Mantene, 
Korredjo, Lippo va b.. Qasrdagi eng e ’tiborga sazovor eksponat deb, 
buyuk Mikelandjoning oxirgi ishi, tugallanm agan haykal — “Petu 
Rondanini” hisoblanadi. Ikkinchi qavatdagi tinch galereyada musiqa 
asboblari galereyasi va Sfors oilasiga tegishli b o ig a n o ‘rta asming 
ajoyib gobelenlar (devorga osib qo‘yiladigan suratli gilam) kolleksi­
yasi joylashgan. 
%

---