O zbekiiton fayi a L l I lari 4illiy jamiyaii nashkiyol


  Qarang:  Ф илософия.  Часть  первая.  История  ф илософ и и.  М .,  1999



Download 10,33 Mb.
Pdf ko'rish
bet21/412
Sana12.09.2021
Hajmi10,33 Mb.
#172143
1   ...   17   18   19   20   21   22   23   24   ...   412
Bog'liq
Inson falsafasi. Choriyev A

1  Qarang:  Ф илософия.  Часть  первая.  История  ф илософ и и.  М .,  1999, 

44—46-betiar.

2  Qarang:  Краткая  история  ф илософии.  М .,  1996,  79-bet.

25


maqsadda,  hukm dor  hammaga  bir  xil  talab  qo‘ygan  qonun  va 

adolat  imkoniyatlaridan  foydalanishi  darkor.  M ansabdorlarning 

o ‘zboshimchaliklariga  chek  qo‘yilishi  kerak.  Ana  shunday  yo‘l 

bilan  osmon  o ‘g‘li  bilan  xalq  va  davlat  orasida  majburiyat  (shart- 

nom a),  aloqa  o ‘rnatiladi.  Bunday  shartnom aning  bajarilishida, 

shubhasiz,  hukm dor  hal  qiluvchi  rol  o ‘ynaydi.

M oizm   ta ’limotiga  ko‘ra,  osmonning  xohish-irodasi  inson 

taqdirini,  kelajagini  belgilovchi  omil  emas.  U  faqat  kishilarni 

bir-birlariga  adovat,  nafrat  bilan  emas,  balki  ularni  do ‘st-u 

birodar,  ham kor-u  ham dard,  xayrixoh  b o ‘lishga,  hurm at  qi­

lishga  chorlaydi.  Odamlarning  o‘zaro  munosabatlarida  ana  shun­

day  m unosabatlar  shakllangandagina  jam iyatda  uyg‘unlashuv, 

barqarorlik  sodir  b o ‘ladi.  M oistlar  insonning  bilish  borasidagi 

faoliyatini  takomillashtirishga  harakat  qildilar.  Olamdagi  hodisa  va 

voqealarni  o ‘rganishda,  bilishning  hissiy  va  aqliy  shakllaridan 

oqilona  foydalanish  yo'llarini  izladilar.

Shunday  qilib,  qadimgi  Xitoy  faylasuflari,  insonning  ruhiy- 

m a ’naviy  qiyofasining  shakllanish  jarayonini,  osm on  va  yer 

m unosabatlarining  uyg‘unlashuvi  chig‘irig‘idan  o'tkazib  tahlil 

qildilar.

Xullas,  qadimgi  H ind  faylasuflari  —  inson  ikki  yirik  qudrat: 

tan a  bilan  jonning  uyushm asidan  iboratligi,  jo n   tanani  tark 

etib  ruhga  aylanib  turishi,  ruh  esa  o ‘lmasligi,  u  m a’lum  vaqt 

o ‘tgach  yana  boshqa  tanaga  qaytib  kirishi  mumkinligini,  tana 

bilan  jo n   biri  ikkinchisi  bilan  bog‘liq  b o ‘lib,  biri  ikkinchisiga 

ham isha  ta ’sir  o'tkazib  borishi,  odam zot  tanasining  shakli 

(jismi)  uzoq  davom  etgan  evolyutsion  o ‘zgarishlarning  natijasi 

ekanligini  isbotlashga  uringan  bo‘lsa,  qadimgi  Xitoy  faylasuf­

lari  inson  kundalik  amaliy  faoliyatini  axloqiy  norm alar  yor- 

dam ida  boshqarish  mumkinligi,  ayniqsa,  kishidagi  insoniy  fa- 

zilatlaming  shakllantirishda  tarbiya,  tartib-intizom   muhim  aham i­

yatga  ega  ekanligi,  inson  kam olotida  tabiiy-ijtim oiy  m uhit  hal 

q ilu v ch i  o m illig in i  tu sh u n tirib   b erish g a  h a ra k a t  qildilar. 

Shuningdek,  inson  axloqining  ijtim oiy  m aqom ini  (statusini) 

yaratishga  asos  soldilar.

Qadimgi  H ind  va  Xitoy  faylasuflari,  odam ni  inson  darajasiga 

ko ‘tarish  jarayonini,  asosan,  aql  im koniyatlaridan  foydalanib 

tahlil  qildilar.  «Fikrlovchi  mavjudot»  —  inson  o ‘zining  kundalik 

amaliy  faoliyatidan  aqlan  qoniqmas  ekan,  turgan  gapki,  qolgan 

ishlaridan  ham   hech  qachon  qoniqish  hosil  qilmaydi.  Aql  im-



26


koniyatlariga  asoslangan  qadimgi  Hind  va  Xitoy  faylasuflari  inson 

hayotining  m a’no  va  m azm unini  boyitish  uchun  fuqarolar 

tashvishlarini  kamaytirish  yo'llarini  izladilar.  Eng  muhimi,  farovon 

turm ush  qurishni  orzu  qildilar.  Ana  shunday  hayotni  Ьаф о 

etishda,  asosan,  insonning  o ‘zi  mutasaddi  ekanligini  isbotlashga 

urindilar.  Shuning  uchun  ham   insonni  buyuk  qadriyat,  deb  e’lon 

qildilar.

Qadimgi  Hind  va  Xitoy  faylasuflari  farovon  turm ushni  ya- 

ratish  uchun  odam lar  orasidagi  m unosabatlarni  o ‘zgartirish 

zarurligini  alohida  ta ’kidladilar.  O 'sha  munosabatlarga  gumanistik 

m azm un  ato  qildilar.  Eng  muhimi  insonning  o'zini  o ‘zgartirish, 

uning  ruhiy-m a’naviy  olamini  takomillashtirishga  e’tibom i  qarat- 

dilar.


Download 10,33 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   17   18   19   20   21   22   23   24   ...   412




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish