O zbekiiton fayi a L l I lari 4illiy jamiyaii nashkiyol

Yusupov.  Toshkent,  1995,  57-bet.

238

---

Yusuf  Hamadoniy  Bag‘dodda  yashagan  va  o‘qigan  kezlarida 

mashhur  mutasawuf  donishmand  Abdul  Qodir  Javloniy  asos 

solgan  tasawufning  dastlabki  suluklaridan  biri  —  «qodiriya»  bilan 

tanishdi.  Dunyoqarashida  tasawuf  falsafasiga  mehr  uyg‘ondi.  Uning 

fikriga  ko‘ra,  o‘zining  butun  fikr-u  zikrini  Xudoga  bag‘ishlagan, 

uning  vasliga  yetish  yo‘lini  izlagan  kishini  tasaw uf  ahli  deyish 

mumkin.  Xudo  vasliga  yetmoq  uchun  poklik,  halollik,  to‘g‘rilik, 

mehr-oqibat,  mehnatsevarlik,  vatanparvarlik,  insof  va  diyonatga 

chaqirdi.  Shogirdlarini  zulm  va  istibdodga  qarshi  kurash,  haqgo‘ylik 

va  xudojo‘ylik  g‘oyalariga  sadoqat  ruhida  tarbiyaladi.  Faqirona  hayot 

kechirib,  umr  bo‘yi  dehqonchilik  va  kosiblik  bilan  shug‘ullandi.

Yusuf  Hamadoniyning  fikriga  binoan,  kishining  har  bir  so‘zida 

ong,  aql-idrok  sezilib  turmog‘i,  har  bir  qadamida  diqqat-e’tibor 

bo‘lmog‘i  zarur.  Inson  hamisha  o‘z  vatani  ishqi  bilan  yashamog‘i 

darkor.  Vatanni  e’zozlaydigan  insonda  milhy  g‘urur  baland  bo‘ladi. 

Bunday  kishi  boshqalarga  hamisha  yaxshi  ko‘z  bilan  boqadi, 

insonparvarlikni  qadrlaydi.  Odamlarni  hamisha  yaxshilik  tomon 

chorlaydi.  Ayniqsa,  yoshlarni  halol  bilan  haromning,  uvol  bilan 

savobning  farqiga  borishga  undaydi.  Harom  bilan  halolning  far- 

qiga  yetadigan  kishigina,  uning  fikriga  ko‘ra,  boshqalarning, 

jamiyatning  qadriga  yetadi.

Yusuf  Hamadoniy  Muhammad  Payg‘ambaming  birinchi  xali- 

fasi  bo'lmish  Abu  Bakr  asos  solgan  «xufiya  zikr»  (yashirin, 

ovoz  chiqarmasdan  ijro  etiladigan  zikr)ni  har  tomonlama  rivoj- 

lantirdi.  0 ‘z  zamonasining  buyuk  kishisi  darajasiga  ko‘tarildi.  Xuddi 

shuning  uchun  ham,  «o‘z  asrining  qutbi»  (Qutb  ul-asr»)  nomini 

oldi.  Shuningdek,  Sharq  falsafasida  «Shoh  Hamadoniy»  nomi 

bilan  mashhur  bo'ldi.

Yusuf  Hamadoniy  umrining  ko‘p  qismini  Buxoro  madrasa- 

larida  o'tkazdi.  Yuzlab  shogirdlarga  saboq  berdi.  Hasan  Andoqiy, 

Abdullo  Baroqiy,  Ahmad  Yassaviy  va  Abduxoliq  G'ijduvoniylar 

alohida  talant  egalari  bo‘lib,  uning  ta’limotini  yanada  rivojlantir- 

dilar.

Yusuf  Hamadoniyning  talantli  shogirdlaridan  biri  Ahmad 

Yassaviy  (1041-yilda  tug‘ilgan)  edi1.  Ahmad  Yassaviy  Mova-