O zbekiiton fayi a L l I lari 4illiy jamiyaii nashkiyol


ba’d  ar-Ravofid»  kabi  asarlarida  bayon  qilingan



Download 10,33 Mb.
Pdf ko'rish
bet117/412
Sana12.09.2021
Hajmi10,33 Mb.
#172143
1   ...   113   114   115   116   117   118   119   120   ...   412
Bog'liq
Inson falsafasi. Choriyev A

ba’d  ar-Ravofid»  kabi  asarlarida  bayon  qilingan.

140


«Kitob  at-Tavohid»  asarida  inson  ongi  va  faoliyatida  ro‘y  bera- 

digan  o‘zgarishlarga  «ular  tafakkur  va  tadqiq  bilan  qarasalar 

edi,  Olloh  taolo  ham  bandalarini  tafakkur  va  tadqiqot,  ibrat 

va  tajriba  bilan  ish  qilishga  buyurganini  tushunar  edilar,  ibrat  va 

tafakkur  esa  bilim  manbalaridan  biridir»1.  Bunday  g‘oyalarni 

bayon  qilish  bilan  Al-Moturidiy  «Qur’on»  aqidalari  yuzasidan 

bahs-munozara  yuritayotgan  turli  oqimlar,  guruhlarning  asossiz 

tortishuvlariga  chek  qo‘ydi.  Sunniylik  tarkibida  turli  oqimlarning 

ko‘payib  ketishining  oldi  olindi.

Al-Moturidiy  insonning  taqdiri,  ya’ni  uning  kelajagi  haqida 

fikr  yuritib,  uning  bu  borada  «tanlash  erkinligi  bor»,  degan 

g‘oyani  olg‘a  surdi.  Aniqroq  qilib  aytganimizda,  inson  kelajakda 

nimani  qilmoqchi,  nimani  amalga  oshirishni  o‘zi  hal  qilishi 

mumkin,  degan  fikrni  musulmon  faylasuflari  hukmiga  havola 

qildi.  Bunday  g‘oyaning  kun  tartibiga  qo‘yilishi,  shubhasiz, 

musulmon  falsafasida  ulkan  g'oyaviy  sakrash  edi.

Al-Moturidiy  musulmon  falsafasiga  xos  bilish  nazariyasini 

ishlab  chiqdi.  Ushbu  nazariyaning  mazmun-mohiyati  Ollohning 

fazilatlari,  xislatlarini  bilishga  qaratilgan  bo‘lsada,  uning  uslu- 

biy-ma’rifiy  asoslarini  falsafa  tashkil  etar  edi.  Bunday  holatni 

samarqandlik  allomaning  inson  to ‘g‘risidagi,  Ollohning  yakka- 

yu  yagonaligi  haqidagi  fikr-mulohazalaridan  darhol  ilg‘ab  olish 

mumkin.  Shuningdek,  al-M oturidiy  yaratgan  musulmoncha 

gnoseologiya  ishonchli  tayanch  tushunchalar,  qoidalarga  asoslan- 

ganligi  bilan  ham  ajralib  turadi.  Turgan  gapki,  bunday  holat 

o‘sha  davr  mutakallimlariga  mutlaqo  xos  bo‘lmagan,  yangi  bir 

tendensiya  edi.

Al-Moturidiy  o‘zi  yaratgan  musulmon  falsafasiga  xos  bilish 

nazariyasi  yordamida  Xudo,  olam,  odam  borlig‘i  orasidagi  o‘zaro 

aloqadorlikni  tahlil  qilar,  bir  fikrni  ikkinchisidan  keltirib 

chiqarardi.  Yaratgan  bilish  nazariyasida  bahs,  munozara  —  «tan- 

qidiy  fan»  vazifasini  bajarardi.  Shuningdek,  al-Moturidiy  yarat­

gan  bilish  nazariyasiga  ko‘ra,  insonning  bahs-munozara  borasidagi 

faoliyatining  asosida  oraliq  yo‘l  (uchinchi  yo‘l)ni  tanlay  bilish




Download 10,33 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   113   114   115   116   117   118   119   120   ...   412




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish