O zbekiiton fayi a L l I lari 4illiy jamiyaii nashkiyol



Download 10,33 Mb.
Pdf ko'rish
bet236/412
Sana12.09.2021
Hajmi10,33 Mb.
#172143
1   ...   232   233   234   235   236   237   238   239   ...   412
Bog'liq
Inson falsafasi. Choriyev A



Ahm ad  Yassaviy.  Hikmatlar.  Toshkent,  1991,  79—82,  90—92-betlar.

241


hikmatlar  islom  diniga  kirgan  mahalliy  xalq  uchun  Qur’oni  Karim, 

Hadisi  Sharif  mazmunini  tushunib  olishga  katta  yordam  beradi.

Ahmad  Yassaviy  hikmatlar  to ‘plamida  «o‘lmasdan  burun 

o‘lish»  g‘oyasini  olg‘a  suradi.  Ushbu  tezis  asosida  insonning  dunyo 

lazzatlaridan  voz  kechishi,  ya’ni  o ‘zligidan  voz  kechib,  o‘zini 

har  tomonlama  qiynab,  o ‘ziga  o‘limni  yaqinlashtirishi,  tirik 

murdaga  aylanishi,  o‘lim  bilan  hayot  o ‘rtasidagi  faoliyatini 

tushuntirish  fikri  yotadi.  Ana  shunday  holatni  o‘rta  asrning 

mashhur  shoiri  «fano»,  deb  ataydi.  Fano  deganda,  yo‘q  bo‘lish, 

tug‘ilish,  o‘lish,  o‘zligidan  voz  kechib,  Xudo  bilan  birikishni 

tushunadi1.  0 ‘lmasdan  burun  o ‘lish,  foniylikning  asosiy  prinsip- 

laridan  biridir.  U  olg‘a  surgan  fano  konsepsiyasini  takabburlikka 

qarshi  hokisorlik,  deb  tushunish  mumkin.  Boshqacha  qilib  ayt- 

ganimizda,  fano  inson  shaxsini  har  tomonlama  ulug‘lashga  qil­

ingan  xayoliy  da’vatdir.

Ahmad  Yassaviyning  eng  muhim  asari  «Shajarai  Saodat»dir. 

Kitobda  qayd  etilishicha,  tasawufning  «nasabnoma»,  «zikri  jahri- 

ya»,  «zikri  arra»  kabi  usullari  bo‘lgan.  Shoirning  o‘zi  «jahriya 

zikr»  maktabiga  asos  solgan.  «Shajarai  Saodat»da  hikmatxonlik 

o ‘zining  eng  baland  cho‘qqisiga  ko‘tarilgan.  Oqibatda,  Buxoro- 

ning  nafaqat  masjid-u  madrasalarida,  balki  aholi  o‘rtasida  ham 

hikmatxonlik  avj  olib  boraverdi.  Hatto  ayrim  masjidlarda  hik­

matxonlik  o‘tkazish  uchun  alohida  xonalar  tashkil  etildi.  XII 

asrda  shakllangan  hikmatxonlik  odamlami  Haq  va  haqiqat  yo‘liga 

boshqarishga,  Qur’oni  Karim,  Hadisi  Sharif  talablarini  ommaga 

yetkazishda,  shubhasiz,  katta  ahamiyatga  ega  bo‘ldi.  Ahmad 

Yassaviy  ba’zi  ma’lumotlarga  qaraganda,  mingdan  ortiqroq  hik- 

mat  yozgan.  Ushbu  hikmatlar  keyinchalik  «Devoni  hikmat»  nomli 

alohida  kitob  tarzida  chop  etilgan2.

Yassaviy  hikmatlarida  ta’kidlanishicha,  inson  shaxsidagi  sal- 

biy  illatlarni  vujudga  keltiruvchi  sabablardan  biri  —  nafsdir.  Nafs 

tufayli  insonda  ochko‘zlikka,  o‘g‘rilikka  mayl  hosil  bo‘ladi.  Nafs 

domiga  giriftor  bo‘lgan  kishi  har  qanday  qabohatdan  qaytmay- 

di3.  Mutafakkirning  fikriga  muvofiq,  bunday  badbaxtlikka  zarba 

beruvchi  qudrat  sabrdir.  Qanoat  hosil  qilish,  boriga  shukur  qilish,


Download 10,33 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   232   233   234   235   236   237   238   239   ...   412




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish