O ‘zbek tili va adabiyoti fakulteti “Himoyaga tavsiya etilsin” Fakulteti dekani

19 Белинский В. Г. Поезиянинг хил ва турларга булиниши. -Т.: F. Fулом номидаги адабиёт ва санъат
нашриёти, 1977.
31

---

ahamiyat kasb etganligi, uning davomi haqida o ‘z mulohazalarini havola etishlari 
mumkin. Masalan, 1-guruhga quyidagi parcha berilishi mumkin:
...Bulutlar yaxshi biladi: k o ‘ngling ancha noxush, qayoqlargadir
j o ‘nab qolging yoki uchib ketging keladi, toki seni topolmay oh-voh
qilishsin: «Eh bolagina, bedarak ketdi-ya, endi uni qayerdan topamiz?» -
deb kuyib yurishsin. Bunday bo ‘lmasligi uchun - sen yo ‘qolib qolmasliging
va jim gina yotib, bulutlardan zavqlanishing uchun sen nimani istasang,
bulutlar o ‘shanga aylanib qoladi. O ‘sha birgina bulutning o ‘zidan turli-
tuman shakllar yuzaga kela boshlaydi. Faqat bulutlar qanday shaklga
kirayotganini ko ’rib bilsang, bas.
1-guruh quyidagicha javob berishi mumkin:
- Bu holat asarning boshlanishida kuzatiladi. Bolakayning tabiatga mehri, 
sadoqati va tabiat bilan birlashib ketgani haqida fikr yuritiladi. Bu yerda yozuvchi 
bolakay ko‘p bora dili og‘rigani va hamma narsadan xafa bo ‘lganida qanday 
holatga tushganini ko‘rsatib bergan. Bu ko‘p bolalar psixologiyasida uchraydi: 
kimdir xafa qilsa, qayoqlargadir ketib qolgisi keladi, toki hamma seni topolmay 
oh-voh qilishini istaydi, aytgan gaplaridan afsuslanishlarini xohlaydi.
So‘ng 2-guruh uchun ushbu parcha havola etiladi:
- 
Eh Ona b u g ‘u, sen odamlarni bilmaysan, - bosh tebratdi C h o ‘tir
Baymoq kampir. - Ular hayvonlargagina emas, hatto o ‘z - o ‘zlariga ham
rahm-shafqat qilishmaydi. Bu yetimchalarni senga berardim, shunda
mening s o ‘zlarim qanchalik rostligiga o ‘zing guvoh b o ‘larding, lekin
odamlar baribir qo ‘lingdan tortib olib, bu bolalarni o ‘ldirishadi. Buncha
g ‘amning senga nima keragi bor?
- Men bolalarni uzoq o ‘lkalarga olib ketaman, u yerdan bolalarni
hech kim qidirib topolmaydi. Bolalarga rahm qil, donolarning donosi, ozod
qil ularni. Men ularga sadoqatli ona b o ‘layin. Yelinlarim t o ‘lib turibdi,
sutim bolalarni orziqib kutyapti. U bolalarga intizor”.
O ‘quvchi: Asar tarkibida Shoxdor ona bug‘u haqida ibratli hikoyat 
keltirilgan. Bu parcha shu hikoyatdan olingan bo ‘lib, unda yetim boMM'm o ‘lim 
changalidan qutqarib qolgan afsonaviy Shoxdor ona bug‘uning mehribonliklrri
32

---

haqida fikr yuritiladi. Insonlar o‘rtasidagi xunrezliklar, o ‘z manfaatlari uchun 
jigarlarini ham ayamasliklari to ‘g ‘risida Cho‘tir Baymoq kampir tilidan aytib 
o‘tiladi. Insoniyatning tabiatga bo‘lgan ayovsiz munosabati nadomat bilan tilga 
olinadi. Shoxdor ona bug‘u ikki yetim bolani boqib, voyaga yetkazadi va B ug‘ular 
avlodining shajarasi paydo bo‘lishiga sababchi bo‘ladi.