O zbek iston respublikasi oliy va 0 ‘rta maxs*js ta’lim vazirligi


bet3/291
Sana27.09.2021
Hajmi
#187097
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   291
Bog'liq
Psixologiya (E.G'oziyev)

Birinchi  boTim 
P S IX O L O G IY A G A   K I R I S H

b o b
P S IX O L O G IY A   FA N IN IN G  
P R E D M E T I
P s ix o lo g iy a   haqida  tu shuncha
J a h o n   fanlarining  m a i u m  qonuniyatlariga  asoslangan 
h o l d a   b u   fan  m u a y y a n   tu r k u m g a   k iritilg a n .  C h u n k i  
psixologiya fani bu  tiz im d a   nufuzli o ‘rin  egallashiga barcha 
obyektiv  sha rt-sha ro itla r  yetarli.  Bunday  q a t ’iy  ishonch 
bilan  aytilgan  fikr  z a m irid a   bir  qator  m u h im   ham   tabiiy, 
h a m   ijtimoiy om illar  m avjud.  Zéro,  psixologiya  fani  inso- 
niyat  t o m o n i d a n   k a s h f   qilingan  fanlarning  ichida  eng 
m urakkabligi  bois,  biosferik  t a i i m o t d a n   kelib  c h iq q a n  
h o ld a,  psixika yuksak darajad atash k il topgan  m ateriyaning 
xususiyatini  aks  e ttiru v c h i  kategoriya  sifatida  o 'rganilib 
kelindi.  Lekin  bugungi  k u n d a   neosferik  t a ’lim otga  binoan 
fazoviy  m unosabatlar,  sayyoralararo  aloqalar,  o 'z a ro   t a ’- 
sirlar,  m o d dalar,  z a rra c h a la r,  nurlar  harakati,  a lm ashi- 
nishi,  q o ‘shilishi to ‘g krisida faraziy asosda b o i s a   ham   m ulo- 
h a z a la r  yuritilm oqda.  S hu n g a   muvofiq,  biosferaga  kirib 
ke lay o tgan   m o d d a la r   o ‘z a ro   birikib,  ayniqsa,  m uayyan 
fazoviy  m ay d o n n in g   hosil  qilishi,  t o ‘planishi  inson  tana 
a ’zolariga  ijodiy  t a ’sir  ko'rsa tm o q d a ,  natijada  favqulodda 
h o latla r  sodir  b o i i s h i ,   kashfiyotlar  yuz  berishi,  intuitiv 
(lo tin c h a   intueri — sinchkovlik,  ciiqqat  bilan  qaram oq yo ki 
ic h k i  sezgirlik  d e m a k d i r )   shakldagi  ru hiy  h o la tla r n in g  
kuchayishi  n a m o y o n   b o i i s h i   kutilmoqda.  Bular  qaîoriga 
telepatik  (y u n o n ch a   tele — uzoqni,  pathos — sezam an  de- 
g a n   m a ’n o   anglatadi)  sam aralar,  o ‘ta  sezgirlik,  ekstrasen- 
zitivlik  (lotincha  extra  — o ‘ta,  sensus — sezgirlik  degani), 
ekstrasenslik  (lo tin c h a   extra — o'ta,  sensus — his  qilaman 
m a ’nosini  bildiradi)  kabi  psixologik  holatlarning  kechishi 
sabablarini  kiritsa b o i a d i .   Biroq omadsizlik,  ichikish,  kasal 
6
www.ziyouz.com kutubxonasi


k im n id ir  intizor  kutishi,  nasib  etm aslik,  ishqiy  k e c h in -  
m alar,  tu sh da  ayon  b o l is h   kabi  ruhiy  holatlar,  h odisalar 
h a n u z g ac h a   ishonchli  dalillar  hilan  tushuntirib  berilgani 
y o ‘q.  A n i m o   bilish  o by ekti  ( l o t i n c h a   objectum   — j i s m  
dcm akdir)  bilan  subyektining  (lo tin c h a   subjectum — tashq i 
olam ni  biluvchi  inson)  birik uv id a  psixologiyaning  q u la y  
imkoniyatlari  mavjud  ekanligini  t a ’kidlab  o ‘tish  o ‘rinli.
U s h b u   fikrning  tu s h u n a rliro q   b o 'lishi  u c h u n   a y rim  
misol  va  talqinlarni  qayta  tahli!  qilib  o ‘tamiz.  M a sa la n , 
c h a q a lo q   d u n y o n i  taniy  b o s h la g a n   k u n id a n   b o s h la b o q  
uning idrokida tcvarak-atroí'va u n g a m ch r bilan boqayotgan 
kishilarning  muhiti  aks cta boshlaydi.  S h u ndan  s o ‘ng u n d a  
dastavval  obyektiv  (tashqi)  va  subyektiv  (ichki)  o d a m l a r  
o ‘rtasidagi  m uhitga  m o sla shish g a   oid  sodda  in s tin k tla r  
(lo tin c h a   ¡nstinctus — tabiiy q o'zg'atuvchi,  tu g ‘n w  x u su siy a t 
d e m a k d i r ) ,   shartsiz  rcflck slar  ( lo t i n c h a   r c fle x u s —  a k s  
eltirish)  y o rd am ida  oddiy  t a ’sirlanish  tarzida  n a m o y o n  
boMadi. Taraqqiyotning m a z k u r  davrida u 
0
‘zligini  tu s h u n a  
vil anglay olmaydi,  hatto buning yuzaga kclishi haqida m u lo -  
haza yuritishi  ham   aslo  m u m k i n   em as.  Bola b i r y o s h g a c h a  
davrda  tez  su r’atlar  bilan  rivojlanadi,  yil  davom ida  u n i n g  
jism o niy   a ’zolari  50%  g a c h a   o ‘sib  yetilishi  m u m k in .  Bu 
davrda jismoniy  o'sish — psixik  (ruhiy)  taraqqiyotni  tezlash- 
tirishga  puxta  zamin  hozirlaydi,  natijada  ko'rish,  u s h la s h , 
talpinish,  xo'm rayib  lab  b u rish  va  quvonish,  s a m im iy lik  
ham   b e g ‘uborlik  singari  in so niy   tu y g ‘ular  vujudga  keladi. 
B o r a -b o ra   n u tq   faoliyatining  p a y d o   boMishi  esa  u n i n g  
tushunish  darajasini  yangi  sifat  b o sqichiga  k o ‘taradi.  E n d i 
bola  psixikaning  muayyan  xususiyatlari,  holatlari,  h o d i s a -  
lari,  xossalari,  sifatlari,  fazilatlari,  q o n uniyatla ri  o r q a li 
m o d diy   dun y oni  anglay b o rad i.  Bolalik  dunyosining  ich ki 
m u ra k k a b   qatlam larid an   a s ta - s e k in   „ o ‘z!ik“ ni,  s h a x siy  
„ m e n "   likm  tushunish  tu y g ‘usi,  sezish,  his  qilish  j a r a -  
yonlari  shakilana  boshlaydi  h a m d a   u  yoki  bu  o 'ziga  xo s 
to 's i q l a r n i   yengish  im k o n iy a ti  p a y d o   b o i a   b o s h la y d i . 
M azkur taraqqiyot bosqichi  psixologiya fanida  „ m e n “  davri 
yoki  ,,o‘zlik“ ni  anglash davri d e b  yuritiladi.  Bu davr b o l a d a  
nutq  paydo  bo'lganidan  b o s h la n ib ,  bir  necha  rivojlanish
www.ziyouz.com kutubxonasi


bosqichlarini  o ‘ziga q a m r a b  oladi.  „ M e n “  d a v rin in g an g la - 
shilgan shakl va ko'rinishlarining nam oyon  b o ‘lishi  o ‘smir- 
lik davriga ham  to ‘g ‘ri  keladi.  0 ‘smirlik davrida o ‘g‘iI v a q iz - 
larning  ruhiyatida  o ‘zlikni  anglash  bilan  b o g ‘Iiq  bir  talay 
m u am m o li  savollar va  ularning tu rm u s h d a   q a ro r  toptirish 
tu y g ‘ulari,  istaklari,  o rzulari  paydo  b o l i b ,   k o 'p in c h a   bu 
narsalar yakka  s h a x sn in g   „kimligi",  „qandayligi“ ,  „kimga 
va  n im a  u c h u n   kerakligi“ga yo'naltiriladi.  Bolaning  psixik 
xususiyatlari,  fu nksiyalari  (lotincha  fu n c tio   —  ijro  etish, 

Download

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   291




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish