O zbek iston respublikasi oliy va 0 ‘rta maxs*js ta’lim vazirligi

A vtom atlash u vn in g  bir  n ech a   turdagi  p s ix o lo g ik   m ex a - 
n izm la ri  m avjud  b o ‘lib,  u lardan  biri  —  bu  o d a tla r d ir . 
Xarakter  xislatlari  tarkib  top ishin ing  m u h im   shartlaridan 
biri  — bu  xislatlarni  zaruriy xatti-harakatlarda c h id a m   bilan 
m ashq  qilishdan  iborat.
12  Psixologiya 
177
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

X a ra k te rn in g   tarkib  topishida  taqlidchanlikning  o krni 
katta  b o ‘lib,  u  harakat  usullari  avtomatlashuvining  bosh 
m an b a y i  hisoblanadi.  Tarkib topish jarayonida  taq lid c h a n ­
likning  a h am iy ati  ko‘p  jih a td a n   ifodali  xatti-harakatlar- 
ning  shaxs  em otsional  kechinm alariga  t a ’siri  bilan  belgi- 
lanadi. Taqlidchanlik xatti-harakat namunasiga taqlid qilishga 
m o lj a l l a n g a n   shaxs  m unosabatlari  to m o n id an   motivlash- 
tirilg an dag in a  xarakter  xislatlari  shakllanishining  shartiga 
aylanadi.
X a ra k te rn in g   shakllanishida  m uayyan  psixik  faoliyatga 
yaxlit  obyektiv  va  subyektiv  mayllik  tarzidagi  ko ‘rsatma 
b e r i s h   p s ix o lo g ik   m e x a n i z m   n e g iz id a   y u z a g a   ke lg a n  
a v t o m a t l a s h i s h   u c h u n   m u h i m   a h a m i y a t   kasb  e ta d i . 
U sta n o v k a  odatlardan  farqli oMaroq,  muayyan  harakatlarga 
tay y o r turishgina  b o ‘lmay,  balki  bilish jarayonlariga,  hissiy 
va  irodaviy  reaksiyalarga  h am   tayyor turishdir.
X a ra k te rn in g   hosil  b o ‘lishida  nizoli  vaziyatlar  alohida 
a h a m iy a t  kasb  etadi.  Xarakter  faqat  m urakkab  va  keskin 
vaziyatlard a  aniq  nam oyo n   b o ‘lib  qolmay,  balki  u  m azkur 
h o la tla rd a  h a m  tarkib topadi.  O d atd a,  xarakter xislatlarning 
o'zgarishidagi  individual farqlar shaxsning nizoli vaziyatdan 
c h iq is h   u c h u n   q a n d a y   y o ‘l  topishiga,  b inobarin,  inson 
s h a r o i td a n   kelib  chiqib,  q a n d a y   x atti-harakatni  amalga 
oshirishga q a ro r qilishiga b o g liq .  S hunday qilib, shaxs o ‘zi- 
ning b u tu n   hayoti va faoliyati davomida o ‘z xatti-harakatlari, 
o datlari  bilan  o 'z  xarakter xislatlarini o ‘zi yaratadi va  ularni 
boshqarishga odatlanadi.
?
Tekshirish  uchun  savollar
1.  Xarakterning ta’rifini aytib bera olasizmi?
2.  Xarakter qanday tarkiblardan tuzilgan?
3.  Xarakter sifatlarini  tavsiflay olasizmi?
4.  Milliy  xarakter  nima?
5.  Xarakterning rivojlanishi to‘g‘risida qanday fikrdasiz?
www.ziyouz.com kutubxonasi

---