O zbek iston respublikasi oliy va 0 ‘rta maxs*js ta’lim vazirligi

So*z — m antiqxotirasi.
  S o ‘z —  m a n t i q   xotirasi  m a z m u -  
nini  fikr  va  m u l o h a z a l a r ,   aniq  h u k m   h a m d a   xulosa  ch i- 
q a r ish la r  tashkil  e t a d i .   In so n d a   fikr  va  m u l o h a z a   turli  xil 
s h a k lla r  y o r d a m i d a   ifodalanganligi  tufayli,  ularn i  b a y o n  
e t i s h   f a q a t   o ‘z l a s h t i r i l a y o t g a n   m a t e r i a l l a r n i n g   a s o s i y  
m a ’n o sini  iz o h la s h ,  ta l q i n   qilish  yoki  u la rn i  s o ‘z m a - s o ‘z 
i fo d a la n is h in i  a y n a n   s o 'z la b   berishga  q a r a t i lg a n   b o ‘lishi 
m u m k i n .   A g a r  m a ’l u m o t ,   axborot,  xabar,  m a te ria l  m a ’no 
j i h a t d a n   q ay ta  i s h l a n m a s a ,   u  h olda  m a te r ia ln i  s o ‘z m a - s o ‘z 
o ‘z l a s h t i r i s h   m a n t i q i y   o ‘rg anish  b o ' l m a s d a n ,   a k s i n c h a , 
m e x a n ik  esd a olib   q o lis h g a  aylanib qoladi.
S o 'z - m a n ti q   x o tira s in in g  vujudga  kelishida  birinchi sig­
nal  b ila n   b i r   q a t o r d a ,   ikkinchi  s ig n a lla r  tiz im i  m u h i m  
a h a m i y a t   kasb  e t a d i .   C h u n k i   s o ‘z - m a n t i q   xotirasi  faqat 
in so n g ag in a  xos  b o l g a n   xotiraning  m ax su s  turi  hisoblanib, 
bu  xo tira  turi  h a y v o n la r n i k id a n   h i s - tu y g ‘u  va  obrazliligi 
b ila n   h a m   sifat,  h a m   m i q d o r  j ih a tid a n   kesk in   farq  qiladi. 
S h u   bois  s o ‘z - m a n t i q   xotirasi  b ir  t o m o n d a n ,   x o tira n in g
246
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

b a ’zi tu rla rin in g  tara qqiyotiga aso s la n sa ,  ikkinchi  t o m o n d a n  
u l a r n in g   b a ’zilariga  y e ta k c h ilik   q iladi.  S h u n in g d e k ,  b o s h q a  
b a r c h a   t u rla rn in g   rivojlanishi  h a m   s o ‘z - m a n t i q   x o t i r a n i n g  
ta k o m illa s h u v ig a   uzviy  b o g ‘liq  b o i a d i   va  ayni  p a y t d a   s o ‘z -  
m a n t iq   x o tiran in g  o ‘sishi  q o l g a n   x o tira  turlarin in g  b a r q a r o r -  
la shuvini  bclgilaydi.