O zbek isto n respublikasi sog liqni saqlash

206

---

Immun tizimining periferik a’zolari
Murtaklar 
(tonsillae) 
til ildizi, tomoq va halqumning burun 
qismlarida halqa shaklida joylashib, ularga juft tanglay va nay, toq 
til va halqum murtaklari kiradi. Murtaklar tuzilishi jihatidan yetilgan 
limfoid to ‘qima yig‘indisidan iborat bo ‘lib, uncha katta bo‘lmagan 
zich hujayra m assalari-lim foid tugunchalari bor.
Til murtagi 
(tonsilla lingualis) 
toq, til ildizining shilliq pardasini 
qoplagan ko ‘p qavatli yassi epiteliy ostida joylashgan limfoid 
to‘qimadan iborat. Til ildizining til murtagi joylashgan soha g ‘adir- 
budur bo ‘lib ko‘rinadi. Kattaligi 3 - 4 mm keladigan do‘mboqchalar 
o‘rtasidagi chuqurchalarga shilliq bezlarining naychalari ochiladi.
Yangi tug‘ilgan chaqaloqning til murtagida limfoid tuguncha- 
laming soni homila hayotining oxirgi oylariga nisbatan ko‘payadi. 
Bola hayotining birinchi oyida limfoid tugunchalarda oicham lari 
I mm boTgan ko ‘payish markazlari paydo b o ia d i. Keyinchalik to 
o‘smirlik davrigacha ulaming soni ko‘payib boradi.
Tanglay murtagi 
(tonsilla palatina) 
juft, tanglay-til va tanglay- 
halqum ravoqlari o ‘rtasidagi murtak chuqurchasida joylashgan. 
Uning shakli biroz cho‘zilgan b o iib bodomga o ‘xshaydi. Tanglay 
murtagining eng katta uzunligi 13-28 mm, kengligi 14 - 22 mm. 
Murtakning ichki yuzasi ko‘p qavatli yassi epiteliy bilan qoplangan 
b o iib , tomoqning yon chegaralarini hosil qiladi. Bu yuzada 
2 0
ga yaqin chuqurchalar b o iib , ularga murtak kriptalari ochiladi. 
Murtakning tashqi yuzasini qoplagan biriktiruvchi to ‘qimali murtak 
kapsulasidan uning ichiga trabekulalar kirib boiaklarga b o iad i. 
Murtakning ichida limfoid to ‘qimaning zich to ‘plamlari - limfoid 
tugunchalar (follikulalar) joylashadi.
Yangi tu g ilg an chaqaloqda tanglay murtagi uncha katta b o im asa 
ham, o g iz bo ‘shlig‘i ochilganida yaxshi ko‘rinadi. Bola hayotining 
birinchi yilida uning oicham lari ikki marta kattalashib, bo‘yiga 
15 mm, eniga 12 mm ga yetadi. 8 - 1 3 yoshlarda o ‘zining eng katta 
hajmiga ega b o iad i.