O zbek isto n respublikasi sog liqni saqlash



Download 12,23 Mb.
Pdf ko'rish
bet381/383
Sana28.05.2022
Hajmi12,23 Mb.
#613095
1   ...   375   376   377   378   379   380   381   382   383
Bog'liq
Ahmedov. anatomiya 2 jild

Hid sezuv a’zosi
Hid sezuv a’zosi 
(organum olfactorium) 
burun bo‘shlig‘ining 
yuqori qismida yuqori burun chig‘anog‘i va burun to‘sig‘ining o‘rta 
qismi shilliq qavatining hid sezuv qismida 
(pars olfactoria tunicae
mucosae nasi) 
joylashgan alohida sezuvchi hujayralardan iborat. 
Bu sohaning yuzasi 480 mm
2
bo‘lib, hidlov hujayralarining soni 
160 millionga yaqin, ular hidlov va qo‘llab turuvchi hujayralarga 
bo‘linadi. Hidlov hujayralari ko‘p sonli kiprikchalar bilan qoplangan 
bo‘lib, ular uni havo bilan uchrashadigan yuzasini ko‘paytirib 
turadi va umumiy yuzasi 5-7 m
2
ga yetadi. Bu hujayralarining
408


markaziy o‘siqlari 15-20 hid biluv nervini 
(nervus olfactorius)
hosil qiladi. Hid biluv nervi g‘alvirsimon suyakning g‘alvirsimon 
plastinkasidan o‘tib, kalla ichiga kiradi va hidlov so‘g‘onida tugaydi. 
Hidlov so‘g‘onida joylashgan II neyron o‘siqlari hidlov yo‘lini 
hosil qilib, hidlov uchburchagi va oldingi ilma-teshik moddada 
tugaydi. Bu yerdan uchinchi neyron hid sezish markaziga 
(gyrus
parahyppocampalis va uncus) 
boradi.
Odamda hid sezuv a’zosi homila hayotining 4-haftasida juft hid 
sezish chuqurchasini qoplagan ektodermadan juft kengayma shaklida 
paydo bo‘ladi. Boshning taraqqiyoti bilan birga, hid sezish chuqurcha- 
si chuqurlashib, burun bo‘shlig‘ini hosil qilishda ishtirok etadi. Hid 
sezuv a’zosi kurtagi burun bo‘shlig‘i shilliq pardasiga o‘sib kiradi.
Ta’m sezuv a’zosi
Ta’m sezuv a’zosi 
(organum gustatorium) 
til so‘rg‘ichlarida, 
tanglay, tomoq va hiqildoq usti tog‘ayi shilliq pardalarida joylashgan 
2000 ga yaqin ta’m bilish piyozchalaridan iborat. Ta’m bilish 
piyozchalari tamovsimon so‘rg‘ichlarda homila hayotining uchinchi 
oyida paydo bo‘la boshlaydi. Ular takomillashmagan epiteliydan 
unga til-yutqun nervi tolalari o‘sib kirishi ta’sirida rivojlanadi. 
Dastlab piyozchalar juda ko‘p bo‘ladi. Yangi tug‘ilgan chaqaloq 
zambrug‘simon so‘rg‘ichida juda ko‘p piyozchalar bo‘lib, keyin 
yo‘qolib ketadi. Katta odamlarda ta’m bilish piyozchalarining 
ko‘p qismi tamovsimon, varaqsimon so‘rg‘ichlarda, kam qismi 
zamburg‘simon so‘rg‘ichlarda joylashgan. Ta’m bilish piyozchalari 
shilliq parda yuzasiga teshikchalar bilan ochiladi, ulardan ta’m bilish 
hujayralarining o‘siqlari chiqib turadi. Tilning oldingi 2/3 qismidan 
ta’m bilish yuz nervining nog‘ora tori tolalari, orqa 1/3 qismi 
tanglay va tomoq shilliq pardasidan esa til-halqum nervi tolalari, 
hiqildoq usti tog‘ayi shilliq pardasidan adashgan nerv tolalari qabul 
qilib oladi. Ulaming markaziy tolalari shu nervlaming sezuvchi 
o ‘zaklarida tugaydi. Bu o‘zaklar hujayralari aksonlari ko‘ruv 
bo‘rtig‘iga yo‘naladi. Bu soha hujayralaridan boshlangan uchinchi 
neyron paragippokompal pushtaning ilmoq sohasidagi po‘stloq 
markaziga boradi.

Download 12,23 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   375   376   377   378   379   380   381   382   383




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish