Halqum
murtagi
(tonsilla pharyngea)
toq b o ‘lib, halqum
gumbazi va orqa devori sohasida chap va o ‘ng eshituv naylarining
halqum teshiklari o ‘rtasida joylashgan. Bu sohada 4 -
6
ta k o ‘ndalang
burmalar bo ‘lib, ulaming ichida halqum murtagining limfoid
to ‘qimasi joylashadi. Goho bu burmalar pastga tomon osilib,
burun
to ‘sig‘iga boradi va halqum bilan burun o ‘rtasini berkitib qo‘yadi.
Burmalaming erkin yuzalari ko‘p qatorli kiprikli epiteliy bilan
qoplangan. Ular ostida halqum murtagining diametri 0,8 mm gacha
bo ‘lgan limfoid tugunchalari joylashgan.
Yangi tug‘ilgan chaqaloqda halqum murtagi yaxshi bilinib, birin
chi
2
oyda uning uzunligi 5 - 7 mm, kengligi 5 - 6 mm va qalinligi
3 - 4 mm bo ‘ladi. Emizikli davrda murtak tez o ‘sadi va unda limfoid
tugunchalar hosil b o ‘ladi.
Nay murtagi
(tonsilla tubaria)
juft b o ‘lib,
eshituv nayining
halqum teshigi sohasida joylashgan shilliq parda ostida to ‘plangan
limfoid to‘qimadan iborat. Uning shilliq pardasi k o ‘p qatorli kiprikli
epiteliy bilan qoplangan.
Nay murtagi yangi tug‘ilgan chaqaloqda yaxshi bilinib, uzunligi
7-7,5 mm va kengligi 3-3,5 mm. Bola hayotining birinchi yilida
unda limfoid tugunchalar va ko ‘payish markazlari paydo b o ‘ladi.
Bu murtak bolalikning birinchi davrida eng katta hajmga ega bo ‘lib,
balog‘at va o ‘smirlik davrlarida kichraya boradi.
Hazm va nafas a’zolari devoridagi yakka-yakka limfa
tugunchalari (noduli lym phoidei solitari).
Bu limfoid tugunchalar
hazm a ’zolari (halqum, qizilo‘ngach, oshqozon, ingichka va yo ‘g ‘on
ichak, o ‘t pufagi) hamda nafas a ’zolari (hiqildoq, tracheya, bosh,
b o ‘lak va segment bronxlari) shilliq pardasi
va shilliq osti asosida
bo‘ladi. Ular bir-biridan turli masofada va chuqurlikda joylashadi.
Goho ular shilliq pardani qoplagan epiteliyga shunchalik yaqin
joylashadiki, ular ustida shilliq parda tepacha hosil qiladi. Yuqorida
ko ‘rsatilgan a ’zolar shilliq pardasidagi limfoid tugunchalar miqdori
juda ko ‘p. Bola va o ‘smirlar ingichka ichagi shilliq pardasida 15000
ga yaqin yakka-yakka limfa tugunchalari b o ‘ladi.
0
‘n ikki barmoq
208
ichak va och ichakning proksimal qismida shilliq pardaning
1
sm
2
yuzasiga kattalarda 30 - 35 ta yakka-yakka limfa tugunchalari to ‘g ‘ri
keladi. Och ichakning distal qismida ulaming soni 41 - 45 bo‘lsa,
yonbosh ichakda 35 - 40 ta bo ‘ladi.
Hiqildoqning shilliq pardasi ichida limfoid to ‘qima
halqa
shaklida joylashgan limfa tugunchalar shaklida bo‘ladi. Limfoid
to‘qima hiqildoq usti tog‘ayi orqa yuzasi, hiqildoq dahlizi,
hiqildoq
qorinchalari va cho‘michsimon-hiqildoq usti burmalari shilliq
pardasida yoyilgan shaklda joylashadi.
Yakka-yakka limfa tugunchalari yangi tug‘ilgan chaqaloqda
ancha zich joylashadi. Och ichakning boshlang‘ich qismida 1 sm
2
maydonda 13-14 ta yakka-yakka limfa tugunchalari bo ‘lsa, uning
oxirida 18-19 ta. Ulaming o ‘lchamlari 0,2 - 0,3 mm.
Bir yoshli
bolada ingichka ichak shilliq pardasida ulaming soni
2 0
taga,
o‘lchamlari esa 0,3-1 mm ga yetadi. 15 yoshda ulaming soni yangi
tug‘ilgan chaqaloqqa nisbatan 2-3 marta ko ‘payadi.
Yangi tug‘ilgan chaqaloq y o ‘g ‘on ichagi shilliq pardasining
4 sm
2
maydonida 3 dan 28 gacha
yakka-yakka limfa tugunchalari,
2-3 yosh bolada ulaming soni 60 taga yetadi.
Yangi tug‘ilgan chaqaloqning hiqildog‘i shilliq pardasida (dahliz
va hiqildoq qorinchalari sohasida) yakka-yakka limfa tugunchalari
yaxshi rivojlangan bo‘lib, uning pastki qismida (boylam osti
sohasida) bir yoshdan keyin vujudga keladi. Cho‘michsimon-
hiqildoq usti burmasida yakka-yakka limfa tugunchalari erta bolalik
davrida paydo b o ‘ladi. Bola hayoti davomida yakka-yakka limfa
tugunchalari soni sezilarli darajada ko‘payadi va
1 0
-
11
yoshlarda
ulaming soni yangi tug‘ilgan chaqaloqqa nisbatan 1,5-2 marta ko ‘p
bo‘ladi.
Do'stlaringiz bilan baham: