|
0 ‘quv rejasi - davlat hujjatidir. Unga barcha um um ta’lim
maktablari so'zsiz amal qiladi. Bu hujjatda sinflar bo ‘yicha
o'rganilishi lozim boMgan o ‘quv fanlari va shu fanlar uchun ajratilgan
o ‘quv soatlari k o ‘rsatiladi. Bu hujjat m aktabning yagona o ‘quv
rejasi hisoblanib, u xalq t a ’limi vazirligi tomonidan tasdiqlanadi.
A lohida aniq bir fanning o ‘quv rejasi - shu fanni o ‘qitish uchun
ajratilgan soatlar va o ‘quv yilining tuzilishini belgilab beruvchi
davlat hujjatidir.
0 ‘q u v fan d a s t u r i - har bir alohida fan uchun o ‘quv dasturi
tuziladi. Dastur o ‘quv rejasiga asoslanadi. Fanning maqsadidan,
o ‘quv rejasi b o ‘yicha ajratilgan soat va bilim hajmi mavjud
jam iyatning g ‘oyaviy-siyosiy y o ‘nalishini o ‘zida aks ettiradigan
davlat hujjatidir.
0 ‘quv dasturida bir sinfda alohida fanlar b o ‘yicha o ‘quvchilarga
beriladigan ilmiy bilim, k o ‘n ikm a va m alakalarning hajmi b elgi
lab beriladi. Dasturda fanning m azm uni, m avzu ketm a-ketligi
ikkinchi m avzu birinchini t o ‘ldirishi, izchillik bilan yoritiladi va
m a ’lum m av zular orqali k o ‘rsatiladi. 0 ‘quv dasturida shu fan
b o ‘y icha o ‘quvchilarga berilishi lozim boMgan bilim, k o ‘n ikm a va
m alakalar kichik m avzulard a ifodalanib, m avzu m aqsadi qisqacha
izohlanadi.
Fanning maqsadi va vazifasidan kelib chiqqan holda boblarga
boMinadi. Boblar katta mavzularga, katta m avzular esa kichik
m avzularga boMinib, shu mavzu yuzasidan o ‘quvchi qanaqa bilim,
k o ‘nikm a v a m alakalami o ‘zlashtirishi lozim b o ‘lsa, uning mazmuni
qisqacha ifodalanib beriladi. 0 ‘quv dasturining o ‘zini amal qilinishi
kerak boMgan prinsiplari mavjud.
1. Dasturning aniq bir g ‘oyaga asoslanganligi.
Mustaqil jam iyatim iz taraqqiyotining tamoyillariga asoslangan
holda isloh qilingan har bir sohadagi fan, texnika, ishlab chiqarish,
ijtimoiy m unosabatlarda erishilgan yutuqlar darajasini ilmiy asosda
aks ettirishi lozim.
2. Dastur ilmiylik prinsipiga asoslanadi.
62
Har bir t a ’lim va tarbiya g ‘oyalari, ilmiy jihatdan tekshirilgan,
ishonchli dalillar, kuzatishlar, manbalar va materiallar asosida
kiritiladi.
3. 0 ‘quv dasturi - aniq m azm un va mantiqiy g ‘oyalarni o ‘zida
aks ettirishi lozim.
Dasturda fanning maqsad va vazifalari undagi bilim asoslari
misollar va masalalar orqali o ‘rgatiladi. Aks holda o ‘rgatilayotgan
bilim asoslarini nazariy jihatdan tushunish qiyin boMadi.
4. Nazariya bilan amaliyotning birligi prinsipi. Talabalar olgan
nazariy bilimlarini, amalda qoMlay olishi k o ‘nikmasini shakllantirish
nazarda tutiladi.
5. 0 ‘quv dasturini tuzishda fanning tarixiy saboqlari inobatga
olinadi.
Vaqt o ‘tishi bilan fan olamida yangi-yangi kashfiyotlar, maMum
bir ilmiy qonun-qoidalar paydo boMib, fan takomillashib boradi.
Dastur fanning kelajakdagi istiqbolini o ‘zida qisqacha ifodalaydi.
6. 0 ‘quv dasturi davlat tomonidan tasdiqlangan reja asosida
bakalavr, magistr, litsey, gimnaziya, kollejlar uchun alohida-alohida
tuziladi.
D a r s li k - o ‘quv jarayonining asosi. Darslik o ‘quvchining uydagi
muallimi, har bir fanning mazmuni, maqsadi, vazifasi darslikda
yoritiladi. Darslik fan bilan obyektiv borliq o ‘rtasidagi muhim
qonuniyatli bogManishlarini aks ettiradi. Darslikdagi bilimlar tizimi
o ‘zaro ichki, mantiqiy bogManishlarga ega boMib, ular didaktika
talabiga muvofiq ravishda bayon qilingan. Darslik quyidagi talablarga
amal qilgan holda yaratiladi.
1.
Har bir o ‘quv fani uchun yaratiladigan darslikda ilmiy bilimlar
tizimi va uning hajmi dastur talablariga, sin f o ‘quvchilarining yosh
xususiyatlariga m os kelishi kerak.
63
2. Darslikda bayon qilingan ilmiy bilimlarning nazariy asoslari,
g ‘oyaviy y o ‘nalishlari tizimii va izchil b o ‘lishi talab qilinadi. Ular
hayotdan olingan, ishonarli bo'lishi lozim. Keltirilgan fakt va
dalillarning ishonchli b o ‘lishi, ular to ‘g ‘ri tahlil, aniq ta ’rif etilishi,
tegishli xulosalar chiqarilishi lozim. Shu holdagina o ‘quvchilardagi
ilmiy dunyoqarash, eng yaxshi insoniy fazilatlar tarkib toptiriladi.
3. Nazariy bilimlar ishlab chiqarish amaliyoti bilan b o g ‘langan
b o ‘lishi kerak.
4. Darslikda mavzu sodda, ravon tilda yozilishi ham da tegishli
qoida va t a ’riflari berilishi kerak. Darslik ichidagi va muqovasidagi
chizilgan rasmlar va bezatilishi o ‘quvchining yoshiga mos, fanning
xarakteriga monand b o ‘lm og‘i zarur.
5. Mavzulardagi fikrlar aniq va qisqa b o ‘lishi, ilmiylikka asos-
lanishi kerak.
M amlakatim izda pedagogika ilmi ham, amaliyoti ham yangilanib
bormoqda. M a ’lumki, har qanday millatning taraqqiyoti yoshlar
tarbiyasidan boshlanadi.
Pedagogika
o ‘quvchilarning
ruhiy, jism oniy,
genetik
va
mintaqaviy o ‘ziga xosliklarini t o ‘liq hisobga olgandagina yuqori
samaradorlikka erishishi mumkin.
Hozirgi davrda yaratilayotgan darsliklarning asosiy kamchiligi
millatimiz bolalarining psixologik o ‘ziga xosliklarini, fikrlash tarzini
t o ‘liq hisobga olishga erisha olinmayotganida, deb bilamiz. Bizning
mutaxassislarimiz didaktik vositalar orqali o ‘quvchilarga ham m a
gapni aytib berishga odatlanib qolishgan. Holbuki, o ‘quvchini
o ‘qitish kerak emas, uni o ‘zini o ‘qiydigan holatga olib kelish lozim.
Toki bolaning o ‘zi izlanmas ekan, ta ’limda yutuqqa erishish mumkin
emas. Demak, yaratilayotgan didaktik vositalar jum boqli xarakterga
ega b o ‘lishi, o ‘quvchilarni o ‘ylanishga, izlanishga, sinab k o ‘rishga
d a ’vat qiladigan tarzda tuzilishi lozim.
64
Do'stlaringiz bilan baham: |
