O 'z b e k is t o n r e s p u r L ik a s L o L iy va o 'r t a m a X s u s t a 'l I m V a z ir L ig I

yetggunga qadar ushlab turish;
Shijoat-dovyuraklik qo ‘rqoqlik bilan qo ‘p ollik о 'rtasida bo ‘ladi;
Sahiylik - yordam ga m uxtoj kishilarga ко ‘maklashuvchi insoniy quvvat;
2 30

---

G 'a:ab - biror ishni bajarishda ja su rlik;
Chidamlilik — inson o ': boshiga tushgan yomonliklarga bardosh beruvchi
quvvat;
A qllilik - biror ishni bajarishda shoshma
-
shosharlikdan saqlovchi quvvat;
Ziyraklik - narsalar va hatto harakatlarning haqiqiy m a'nosini te:lik bilan
tushunishga yordam beruvchi quvvat, achinish, kishilar baxtsidik, azob - uqibatga
duchor bo ‘Iganda, ular bilan xushmuomalada bo ‘luvchi insoniy quvvat;
Kamtarlik - xudbin ishlar bilan shug 'ullanishdan to ‘xtatuvchi kuch
degan 
ta'riflarni beradi.
Ibn Sino “Tib qonunlari" asarida bola tarbivasini ona qornidaligidanoq 
boshlash masalasiga alohida e'tibor beradi. Uning fikricha, bola tug'ilganidan 
boshlab ma'lum tartibda ovqatlantirilishi. cho'm iltirilishi. uxiatilishi, y o ’rgaklanishi 
lozim. Ibn Sino bola tabiatini mustahkamlashda asta-sekin aytilgan allaning, 
eshittirilgan musiqaning, osoyishta tebratishning foydasi xusuida so‘z yuritib, 
tebratish uning tanasiga, musiqa uning ruhiyatiga orom baxsh etishini ta'kidlaydi:
Bolaga do ‘q qilma, yom on bo ‘Ima qo 'pol,
Uyqu qochar, qo 'rqar, axir bo ‘lur battol,
Yumshoq beshik bo ‘Isin о ‘m i uxlaganda.
Qorongulik tushib tursin misli tunday...
Ibn Sino nazarida, 
"Bola xulqini m o'tadillikda saqlashga alohida e'tibor
berish kerak. Bundan ikki manfaat bor. Biri - bolaning ruhi uchun bo ‘lib, и
yoshlikdan boshlab yaxshi xulqli bo'lib o'sadi va keyinchalik bu unga ajralmas
malaka bo ‘lib qoladi. Ikkinchisi
— 
uning badani itchundir, chunki yom on xulq turli
mijoz bu:ilishlaridan bo ‘ladi. Shuningdek, agar yom on xulq odatga kirib qolsa, и
m ijo: bu:ilishini kettirib chiqaradi. Masalan, g ‘a:ab kuchni qi:diradi, qayg'u
kuchni quritadi... ”.
Ibn Sino bolani kamolotga erishishining birinchi mezoni hisoblangan ilmu 
ma'rifatni egallashga da’vat etadi. Chunki. ilm-fan insonga xizmat qilishi. ilmni 
o‘rgangan har bir kishi o 'zi o ’rganganlarini kelajak avlodlariga yetkazishi, bu 
y o ‘lda qiyinchiliklardan qo'rqm asligi zarur. deydi. "Ey birodarlar! Odamlarning
231

---

botiri mushkulotdan q o ‘rqmaydi. K am olot hosil qilishdan bosh tortgan kishi 
odam larning 
q o ‘rqog‘idir”. 
Zero, 
ma'rifatli 
kishi 
jasur, 
o iim d a n
ham 
qoMqmaydigan, faqat haqiqatni bilish uchun harakat qiladigan boMadi, deydi u 
fikrini davom ettirib. Shuningdek, insondagi yom on illatlarni bartaraf etishda ilmu 
m a'rifatning aham iyati, insondagi aqlu-tafakkur quvvatining yomon illatlardan 
qutilishi, o ‘zligini anglash vositasi ekanligini ta'kidlaydi. Ibn Sinoning axloqiy 
tarbiya haqidagi qarashlari o ‘z mohiyati bilan insonparvarlikka ega. Olim 
axloqlilikning asosini yaxshilik va yom onlik tushunchalari bilan ta'riflaydi: 
“D unyoda m avjud bo ‘Igan ja m i narsalar tabiatiga ко ‘ra kamolot sari intiladi.
K am olot sari intilishm ng о i esa m ohiyat e'tibori Milan yaxshilikdir".
Ibn Sino yuksak axloqiy xislatlarga yana kishilarning bir-birlariga d o 'st bo'lib 
yashashi, ham korlik qilishini ham kiritadi. Chunki, har bir kishi jam iyatda. odam lar 
bilan vashar ekan, ular bilan do'stona yashashga intiladi. U insonda yaxshi hulqning 
shakllanishida xushhulq, ilmli d o 'st muhim rol o'ynaydi, deydi.