O 'z b e k I s t o n r e s p u b L i k a s I o L iy va o 'r t a m a X s u s

Tayanch  iboralar: 

a d a p ta tsiy a ,  kasb  ta n la s h ,  kasbga  yo'llash, 

p ro fe ssio g ra m m a,  n ovatorlik,  m e h n a t   ekspertizasi.

383

---

K a d r la r   tay y orlash  m illiy   d a s tu r in i   h ayotga  ta tb iq   qilish  k o 'p  

ji h a t d a n   o ‘quv -ta rb iy a   ish la rin i  isloh  qilish,  o ‘q u v c h ila r   yosh 

x u s u siy a tla rin i  bilish,  h a r   qaysi  yoshdagi  b o la la r  bila n   olib  b o - 

rila d ig a n   p e d a g o g ik ,  psixologik  ja r a y o n la r   x u s u s iy a tla r in i  q a n -  

c h a lik   yaxshi  bilg an   m u ta x a ssisla rg a   b o g ‘liq.  Y u q o rid a   s a n a lg a n  

m u a m m o l a r n i   hal  q ilish da  q a to r  g u m a n i t a r   va  m a x s u s   f a n la r 

y o rd a m   be ra d i.  P edagog ik   psixologiya,  yosh  psixologiyasi,  nut- 

h a n d is lik   (injenerlik)  psixologiyasi,  m ax su s  f a n la rn i  o ‘qitish 

m e to d ik a s i  singari  f a n la r  s h u la r  ju m l a s i d a n d ir .  I s h c h i n in g   kasb 

faoliyati  bilan  b o g l i q   b o 'lg a n   h a r   q a n d a y   m a s a la   u n i n g   kasb 

m a h o r a ti,  t e x n ik a n i  q a n c h a lik   e g a llaga nlik  d arajasi,  k a sb in i  se- 

vish  darajasi  bilan  b o g ‘liq.  B u n in g   u c h u n   m u h a n d i s   o 'z   kasb 

sirlarini  h a m ,  sh u  kasb  m a h o r a t i n i   h a m   y osh larga  b e ra   olishi 

lozim .  U  u m u m i y  psixo log iy an i,  yosh  psixologiyasini,  p e d a g o g ik  

psixologiyani,  k a s b - t a 'l i m i   va  u n in g   psixologiyasini  bilishi  t a ­

lab  q ilin ad i.  K a s b - h u n a r   kollejlari  o 'q u v c h ila rig a   t e x n i k a n i n g  

k o n s tru k tiv   x u s u s iy a tla rin i,  m u h a n d is lik -p s ix o lo g ik   ta la b la r in i 

hisobga  o lis h n i,  en g  m u h i m i   q o 'lla n a d ig a n   te x n ik a   i n s o n   im - 

k o n iy a tla rin i  qay  d a ra ja d a   hisobga  o lg a n lig in i,  y a ’ni  t e x n i k a ­

n in g   ijtim oiylash u vin i  hisobga  olish in i  bilib  ishga  v o n d a sh u v i 

m a s a la la rin i  a n iq   ta s a v v u r   qi 1 ishi  b ilan  b o g l iq .   Bu  m u a m m o  

m u h a n d i s li k   psixologiyasida  o 'r g a n ila d ig a n   m ark a z iy   b o sh   m av- 

z

li

  o d a m - m a s h i n a   tiz im i  h iso b la n a d i.  O d a m - m a s h i n a   tiz im i 

va  lining  asosiy  m u a m m o l a r i   kasb  t a 'lim i  o'q itu v c h isi  va  kasb 

t a ’lim i  ustasi  m a h o r a t i n i n g   nazariy,  p e d a g o g ik -p s ix o lo g ik   tay- 

y o rlig in in g   a so sin i  ta s h k il  qiladi.  M u h a n d is lik   p s ix o lo g iy asin in g  

asosiy  vazifalari  qu y id ag ila rd ir:

1.  O d a m   funksiyasini  « o d a m - m a s h in a »   tiz im id a   tah lil  qilish, 

o p e ra to r  faoliyati  tu zilm a si  tasnifin i  o'rganish;

2.  « O d a m -o p e r a to r »   a x b o ro tlar  a lm a s h in is h   ja r a y o n la r in i  o 'r ­

ganish   ( o d a m n i n g   a x b o ro tlarn i  qayta  ishlash  ja r a y o n in i n g   asosiy 

4  bosq ich ini  o ‘z  ichiga  oladi:  axborotni  qabul  qilish,  qay ta  is h ­

lash,  q a ro r  qabul  qilish,  b osh qarish   ta'sirin i  am alga  oshirish);

3.  O p e r a to r   ish  o 'r in l a r i n i   tashkil  qilish  tam o y illa rin i  ishlab 

chiqish;

4.  « O d a m - m a s h in a   tizim i»  sa m aradorligiga  psixologik  o m il-  

la r n in g   t a ’sirini  o 'rg an ish;

5.  « J a m o a - m a s h in a »   tiz im id a   o p e ra to rla rn i  ta n la s h   va  tay y o r­

lash  tam o y ili va  m e to d la r in i  ishlab  chiqish.  (K asb  tayyorligi  q uyi-

384

---

d a g il a r n i   o 'z   ichiga  oladi:  kasb  t a ’lim i,  j a m o a n i   s h a k lla n tiris h , 

m a s h q   qilish);

6.  « J a m o a - o d a m - m a s h in a »   tiz im in i  m u h an d is lik -p s ix o lo g ik  

lo y ih a la s h   va  b aho lash ;

7.  M u h a n d islik -p s ix o lo g ik   is h l a n m a l a r i n in g   iqtisodiy  s a m a r a -  

sini  a n iq la sh ;