O 'z b e k I s t o n r e s p u b L i k a s I o L iy va o 'r t a m a X s u s

Kasbga  y o ‘naItirish  asoslari  bo‘Iimi:  o 'q u v c h ila r  k asb lar  tas- 

nifi,  ka sbla rd a   m e h n a t   t u r l a r i n i n g   ta'rifi;  qo'l  m e h n a t i d a n  

foydalanish  b ila n   b o g'liq   b o 'lg a n   kasblar;  k a s b - h u n a r   e g a lla s h d a  

in so n   salo m atligig a  q o 'v ila d ig a n   tala b la r;  O 'z b e k i s t o n d a   uz- 

luksiz  ta 'l i m   tiz im i,  a k a d e m ik   litsey  va  k a s b - h u n a r   kollejlari- 

n in g   y o 'n a lis h la ri,  u l a r n i n g   b ir- b ir id a n   farqini  bilish.  O 'q u v c h i-  

y o s h la rn i  k a s b -h u n a r g a   y o 'n a ltiris h   tiz im i;  kasb  ta n l a s h g a   d o ir 

reja  tu zish ;  kasb  ta n la s h d a g i  xatolar,  q i y in c h il i k la r n in g   asosiy 

x ususiyatlari;  kasb  t a n l a s h d a   shaxs  qiziqish  va  m o y illik la ri,  q o ­

b iliy atlarin i  e 'tib o rg a   olish;  kasb  ta n l a s h d a   o n g lilik   va  m u s ta q il-  

lik;  o 'z - o 'z i n i   tarb iy ala sh ,  kasb  t a n l a s h n i n g   m o h iy a ti;  ka sb la r- 

n in g   m u ra k k a b lik   o m il la r in i   ta h lil  qilish;  o'z i  x o h la g a n   kasbga 

yaroqli  e k a n lig in i  a n iq la s h ,  o 'z   r u h iy a tid a g i  kasbga  m o y illik n i 

tarb iy ala sh   usu llari;  kasb  egallash  va  ishga  jo y la s h is h g a   d o ir 

shaxsiy  reja  ishlab  chiqish   b o 'y ic h a   b ilim ,  k o 'n i k m a   va  m a l a k a -  

larga  ega  bo 'lad ilar.

5. 

8—9 -sin f  o‘quvchilarini  k a s b -h u n a rg a   yo'naltirish  asoslari. 

M e h n a t  t a ’lim in i n g   dav om i  8—9 -s in f la r d a   «Ishlab  ch iq a rish  

asoslari,  o 'q u v e h ila rn i  k a s b -h u n a r g a   yo'naltirish»  m axsus  kurslar 

negizida  tashkil  etiladi.  M a z k u r   k u r s la rn in g   h a r  biriga  haftasiga 

bir  so a td a n   vaqt  ajratilgan  va  u la r n in g   d a stu rid a g i  m a z m u n id a  

qu yidag ila r  e ’tiborga  olingan:

—  ish c h i-m u ta x a s s is lik la rn in g   kasbiy  faoliyatida  q o 'lla n ila d i- 

gan  turli  xil  a s b o b -u s k u n a la r,  j ih o z la r   m o sla m a la r  foydalanishni 

o'rgatish;

—  m ex anizatsiy alashtirilg an   va  elektrlashtirilgan  vositalar  bilan 

ishlashni  o'rgatish;

—  texnologik  bilim  va  m a la k a la rn i,  m e h n a t  q o n u n c h ilig i,  xavf- 

sizlik  texnikasi,  sanitariy a-g ig iy en a  q oidalari  a soslarin i  o'rgatish;

74

---

—  5—7 -sinflard ag i  o 'z la s h tirg a n   m a te ria lla r  bilan  uzviv  bo g '- 

Iangan  turli  ishlab  c h iq a rish   s o h alari  m a z m u n ig a   taalluq li  d a s t­

labki  m a ’lu m o tla r n i  o'rgatish;

— o ‘lch a s h -te k s h iris h  a s b o b la rid a n ,  to 'p la n g a n   m a ’l u m o tla r d a n  

foydalana  olish,  m e h n a t  to p s h ir iq la r in i  bajarish,  o lin g a n   nati- 

j a l a r n i   q o 'y ilg a n   tala b la r  bilan  taq q o sla sh   orqali  xulosa  c h iqa rish , 

o 'q u v c h ila rn i  t a n l a n g a n   a n iq   kasb  m alakasiga  o'rgatish;

—  o 'q u v c h ila rd a   b ilim g a   in tilish   va  m e h n a tg a   m u h a b b a t, 

m e h n a t   kishisiga  n i s b a ta n   h u r m a t  hissini  singdirish,  u la r n i  j a -  

m o a tc h ilik ,  V atanga  sa d o q at  r u h id a   tarb iy ala sh n i  o 'q u v c h ila r 

t a n la g a n   a niq  kasb  m a la k asid a   o'rgatish;

—  o 'q u v ch ilarga  b o z o r  iqtisodiyoti  q o n u n iy atla ri,  talablari  a s o ­

sida  sifatli,  r a q o b a tb a rd o s h   iste’mol  m ollari,  m e h n a t  m a h s u lo t-  

lari  vetishtirish  va  y e tish tirilg an   m a h s u lo tla rn i  iste’m o lc h ila rg a  

yetkazish  vositalarini  o'rgatish,  ish  b osh q a ru v c h i  (m enejerlik) 

u n s u rla rin i,  h o m iylik ,  is h b ila r m o n lik   sifatlarini  s h a k lla n tirib   b o ­

rish  va  riv ojlantirishni  o 'q u v c h ila r  t a n la g a n   a niq  kasb  m ala k asid a  

o'rgatish;

—  xalq  h u n a r m a n d c h i l ig i   k asb larini  o'rgatish  orqali  xalq  m i l ­

liy  r u h in i ,  y ashash  tarz in i,  a n ’a n a la rin i  tiklash  va  rivojlantirish. 

M illiy  qadriyatlar,  tarix iy   yodgorliklar,  xalq  u s u lla rin in g   boy  m e - 

rosini  o'rgatish   va  u la r d a n   o 'z  a m a liy   faoliyatlarida  foydalanish 

k o 'n ik m a la r in i  m u s t a h k a m l a s h n i ,  o 'q u v c h ila r  ta n la g a n   a n iq   kasb 

m a la k asid a   o'rgatish.

S h u n d a  

m e h n a t   t a ’limi  va  kasbga  tayyorlash  ja r a y o n la r id a  

a xborot  texnologiyalari  va  k o m p y u te r  texnikasi,  yangi  texnologiya 

va  j ih o z la r n in g   q o 'lla n ilis h   s o h a la rin i  zam on av iy  tala b la r  d a ra ja- 

sida  va  ja h o n   tajribalariga  m o s  holda  o 'rg a n is h la rin i  t a ’m in la s h  

y u z a sid a n   o 'q u v c h ila rd a   t a n l a n g a n   kasb  bo'yicha  m e h r   s h a k ll a ­

nadi.

8—9 -sin fla rd a g i  m e h n a t  t a ’lim i  D T S   ni  va  davlat  d a s tu r in i 

m u k a m m a l   tah lil  etilsa,  u n i n g   m a z m u n id a n   u m um iy:  iqtisodiy, 

huquqiy,  ekologik,  ijtimoiy,  m a ’naviy,  m a ’rifiy,  m ad aniy,  falsafiy 

va  in so n iy a tn in g   bo sh q a   m asa lala rig a   xos  t u s h u n c h a la r   hosil  e ti­

iadi.

M a z k u r   sinflard agi  m e h n a t  t a ’l im in in g   bir  yo'nalishi  b o 'y ic h a  

kasbiy-sohaviy  jih a tla ri  y u z a sid a n   m u k a m m a l   tahlil  etilsa,  u n d a  

o 'q u v c h ila rn i  h a r   y o 'n a lish g a   xos  so h a,  t a r m o q   ishlab  c h iq a ris h  

va  k a s b - h u n a r   bilan  ta n is h tiris h g a   xos  m a te ria lla r  to'plab,  u la r

75

---

asoslariga  oid  quyidagi  t a ’lim iy  va  tarbivaviy  ishlarni  olib  b o - 

rishga  im koniyalari  mavjudligi  aniq lan ad i:

1.  U m u m iy-so haviy  (tarm o q li,  ishlab  ch iq a rish,  kasb -h u n a rli) 

m a ’n a v iy -m a ’rifiy  va  m a d a n iy   t a ’lim -ta rb iy a   asoslari.

2.  Xususiy-sohaviy  (tarm oq li,  ishlab  ch iqa rish,  kasb -h u n a rli) 

m a ’n a v iy -m a ’rifiy  va  m a d a n iy   ta ’lim -tarb iy a  asoslari.

3.  U m u m iy -so h av iy   (ta rm o q li,  ishlab  c h iqa rish ,  k a sb -h u n a rli) 

siyosiy  t a ’lim -ta rbiya   asoslari.

4.  Xususiy-sohaviy  (tarm oq li,  ishlab  c h iq a rish ,  k a sb -h u n a rli) 

siyosiy  t a ’lim -ta rb iy a   asoslari.

5.  U m u m iy -so h av iy   (tarm o qli,  ishlab  c h iqa rish,  k a s b -h u n a rli) 

iqtisodiy  t a ’lim -ta rb iy a   asoslari.

6.  Xususiy-sohaviy  (tarm o q li,  ishlab  c hiq a rish,  k a s b -h u n a rli) 

iqtisodiy  t a ’lim -ta rbiya   asoslari.

7.  U m u m iy -so h av iy   (tarm o qli,  ishlab  c h iqa rish,  k a s b -h u n a rli) 

ijtimoiy  t a ’lim -ta rb iy a   asoslari.

8.  Xususiy-sohaviy  (tarm oq li,  ishlab  c h iqa rish,  kasb -h u n a rli) 

ijtimoiy  ta 'lim - ta r b iy a   asoslari.

9.  U m u m iy -so h av iy   (tarm o qli,  ishlab  ch iqarish,  k a s b -h u n a rli) 

huquqiy  t a ’lim -tarbiya  asoslari.

10.  Xususiy-sohaviy  (tarm o q li,  ishlab  c hiq a rish,  k a s b -h u n a rli) 

huq uq iy   t a ’lim -tarb iya  asoslari.

11.  U m u m iy -so h av iy   (tarm o q li,  ishlab  c h iqa rish ,  k a s b -h u n a rli) 

ekologik  t a ’lim -ta rb iy a   asoslari.

12.  Xususiy-sohaviy  (tarm o q li,  ishlab  chiq arish,  k a s b -h u n a rli) 

ekologik  t a ’lim -ta rb iy a   asoslari.

S h u la rn i  in obatga  olgan  holda  yuqori  s in fla rd a   (8—9)  m eh n a t 

t a ’lim in i n g   negizida  o 'q u v e h ila rn i  k a s b -h u n a r g a   yo‘naltirish ni 

turli  t a ’lim iy-tarbiyaviy  aso slarin i  yoritishni  m aq sa d   qilib  o lish ­

ga  z a m in   yaratiladi.  B un d a,  m e h n a t  t a ’lim in i n g   m a z m u n i   d e ­

gan d a ,  u m u m la s h g a n   ilm iy-texnikaviy  b ilim la r  yig'indisi,  asosiy 

ishlab  ch iqarish  ta rm o q la ri  uchun  xarakterii  bo'lgan  u m u m iy  

tex n ik a ,  u m u m i y   texnologiya,  u m u m iy   ishlab  chiqarish  h a m d a  

o'quvchilarga  u m u m iy   m e h n a t  tayyorgarligini  t a ’m in la b   beradi- 

gan,  s h u n in g d e k ,  b u n d a n   keyingi  u m u m iy   va  k a s b -h u n a rg a   tay- 

yorgarlikda  h a m   z a r u r   bo'lad ig a n   m e h n a t  k o 'n ik m a la ri  va  m a ­

lak a lar  m ajm uasi  tush u n ilad i.

8—9-sinfIardagi  m e h n a t  t a ’lim ida  «Texnologiya  va  dizayn», 

«Q ishlo q   xo'jaligi  asoslari»  va  «Servis  xizm ati»  yo'n alishlari

76

---

b o 'y ic h a   shu  soh a la rd ag i  kasblarga  xos  m a te ria lla r  t o 'p la n a d i  va 

o 'rg an ilad i.

8—9 -s in f la r d a g i  «Texnologiya  va  dizayn»  yo'nalish i  —  m a k t a b ­

la r n in g   o 'q u v   u s ta x o n a la rid a   a m alg a  os h irila d i,  bu  u s ta x o n a la rd a  

o 'q u v c h ila r  y o g'och ,  m etall  va  n o m eta ll  m a te ria lla rn i  q o 'ld a   va 

m ex a n ik   ta r z d a   ishlash  elem entlari  bilan  tan is h a d ila r:  a n a   shu 

m a te ria lla rn i  ishlashga  oid  kasblarni  o 'rg a n a d ila r,  u la r  bajariladi- 

g a n   i s h la rn in g   sifatini  va  o 'q u v c h ila r  m e h n a t i n i n g   u n u m d o rlig in i 

o sh irish g a   y o rd am   b e ra d ig an   h a r  xil  m o s la m a la r   bilan  b oyitadi- 

lar.  Ayniqsa,  shu   kasblarga,  sohalarga  xos  ele k tro m o n ta j  operatsi- 

y a la rin i,  m e h n a t n i   texnikaviy  rejalashtirish  va  lin ing   u m u m iy  

m a d a n i y a t i n i   egallab  oladilar.

M a z k u r  m eh n a t  t a ’limi  yo'nalishlari  yuzasidan  qo'llaniladigan 

m ateriallar  m aterialshunoslik  bo'lim ida,  turli  m aterallarnin g  xusu- 

siyatlari,  qo'llanishi,  ularni  tayyorlash  texnologiyasi  va  boshqa  zarur 

m a ’lum otlar  t a ’riflarini  kasblar bilan  bog'lab  o'rganishlari  lozim.

M e h n a t  t a ’l im in i n g   h a r   bir  yo 'n alish id ag i  m avjud  m a ’lu m o tla r 

t a n la g a n   m e h n a t  t u r i n in g   milliy  asoslarida  a lo h id a   o 'r in   egal- 

laydi.  U n d a   O 'z b e k isto n   va  M arkaziv  O siyoda  asrlar  m o b ay n id a  

rivojlangan  ishlab  ch iq a rish   sohalari,  k a s b -h u n a r la r i,  shakllanib  

kelgan  a n ’a naviy  b u y u m   va  m a h s u lo tla r   m e h n a t  t a ’lim in in g  

m illiy la sh tirilg a n   q ism in i  tash kil  etgan.  O 'q u v c h ila r n i  m a z k u r  

y o 'n a lis h la rd a g i  m e h n a t  bilan  ta n is h tiris h ,  unga  o'rgatish  va 

shu  so hadag i  k a s b -h u n a r la r n i  «O ta-kasb»  yoki  « U stoz-shogird» 

a n 'a n a la ri  m e to d ik a s id a   m eh n a tg a ,  hayotga  tayyorlashga  tegishli 

m a ’lu m o tla r   va  im k o n iy a tla r  mavjud.

Y uqori  s i n f   o 'q u v c h ila ri  ishlab  c h iq a rish   asoslari  h a m d a   u n - 

dagi  ta r m o q la r,  korxonalar,  kasblar  va  u larn i  ta n la s h   qoidalari, 

tam o y illari  h a m d a   boshqa  m a i u m o t l a r g a   ega  bo'lishlari  u ch u n  

o lim la r,  m utaxassislar,  pedagoglar,  m eto d is tla r  to m o n i d a n   ish­

lab  c h iq ilg a n   fu n d a m e n ta l  asoslarni  h a r   t o m o n l a m a   o'rg an ish la ri 

lozim .  S h u n d a   o'quvchilarga  m a ’lum  b o 'la d ik i,  o lim la r  xalq 

xo'jaligi  so ha  va  ta r m o q la rid a   m avjud  kasblarni  besh  tizim ga 

b o 'lg an la r.  U la r   quyidagilar:

1.  O d a m - t e x n i k a   tizim i.

2.  O d a m - t a b ia t   tizim i.

3.  O d a m - o d a m   tizim i.

4.  O d a m - r a q a m l a r   tizim i.

5.  O d a m - b a d i iy   o b raz   tizim i.

77

---

I.  O d a m -te x n ik a d a g i  tiz im id a   o d a m l a r n i n g   tan la g an   kasblari 

tex n ik a   bilan  c h a m b a rc h a s  b o g ‘lan g a n lig id a n   da ra k   beradi:  tokar, 

haydovchi,  o'quvchi  va  hokazo.

II.  O d a m -ta b ia t  tizim id agi  kasblar  tabiat  bilan  bog'liqligi 

ravshan  bo'ladi:  a g ro n o m ,  b o g 'b o n ,  ekolog  va  hokazo.

III.  O d a m - o d a m   tizim id ag i  kasblar:  b o g'cha  tarbiyachisi, 

o'qituvchi,  m urabbiy  va  hokazo.

IV.  O d a m - r a q a m l a r   bilan  b o g 'la n g a n   kasblar:  buxgalter, 

k o m p y u te rch i,  hisob chi,  soliq  x o d im i  va  hokazo.

V.  O d a m -b a d iiy   obrazdagi  kasblar:  artist,  rejissor,  yozuvchi, 

d r a m a tu r g   va  hokazo.

Bu  b orad a  ta'k id las h   z a ru rk i,  yu q ori  s in f   o 'quvc hila ri  kasb 

ta n la s h d a   bo sh q a   kasb  ta n la s h   o m illa ri  orqali  o'zlari  qiziqqan 

kasblarni  ta n la s h la ri  m u m k in .  U la r  quyidagicha:

1.  Kitobni  tayyorlash,  ishlab  ch iqarish   va  xaridorlarga  tarqatish 

bilan  sh u g 'u lla n a d ig a n   kasb  egalari:  yozuvchi,  d ra m a tu rg ,  m u- 

harrir,  korrektor,  raqam   teruvchi,  sotuvchi  va  boshqa  kasb  egalari.

2.  Teatr,  uni  tayyorlash,  ko'rsatish  bilan  sh u g 'u lla n a d ig a n  

boshqa  kasb  egalari:  yozuvchi,  d r a m a tu r g ,  rejissor,  artist,  s a h n a n i 

jihozlovchi  va  b oshq a  kasb  egalari.

3.  K in o,  uni  tayyorlash,  ko'rsatish  bilan  b and  b o 'lad ig a n   kasb 

egalari:  yozuvchi,  rejissor,  artist,  kaskadyor,  m ontajchi  va  bosh qa 

kasb  egalari.

4.  Harbiy,  ichki  ishlarni  m u h o fa z a   etuvchi  o rg a n la r  va  bosh qa 

qayd  e tilm a g a n   sohalar,  ta r m o q la r,  id oralarda  faol  ishtirok  eta- 

yotgan  ka sb-m uta xa sislik   egalari  to 'g 'risid a  olib  b o rila d ig a n   kasb 

ta n la s h   ishlari  m e h n a t  t a ’lim i  b ilan  bevosita  b o g 'la n m a g a n   bo'lsa 

h a m ,  8—9 - s i n f   o 'q u v c h ila r  bilan  m a z k u r   kasblar  y u z a sid a n   t a r ­

biyaviy.  kasbga  y o'n altiru v ch i  tad b irla r  (uchrashuvlar.  suhbatlar, 

ekskursiyalar  va  boshqa  ishlar)  olib  borilishi  m aq sa d g a   m uv o fiq ­

dir.

U n d a n   tashq ari  8—9 - s i n f  o 'q u v c h ila r  bilan  m e h n a t  va  kasb  tu - 

s h u n c h a la ri  y uz a sid a n   olib  b o rila d iga n  ishlarni  rejalash  va  tash kil 

etishda  quyidagi  m a te ria lla rd a n   u n u m li  foydalanish  lozim.

M a ’lu m k i, 

insoniyat 

q a n c h a lik  

q a d im iy  

bo'lsa 

u n in g  

a n ’a n a la ri,  q adriyatlari  va  m a ’naviy  m eroslari  h a m   s h u n c h a lik  

qa dim iydir.  B ular  esa  x a lq n in g   ildizi,  u n in g   tarixi,  m illa tn in g   qi- 

yofasidir.  B u n in g   buny o dko ri,  ijodkori,  saqlovchisi  va  yoqlovchisi, 

tarixiy   ta ra q q iy o tn in g   hal  qiluvchi  kuchi  xalq  o m m a sid ir.  U n d a

7S

---

t a ’l im n in g   va  ta rb iy an in g   cheki  vo'q,  u  «cheksizdir».  Bu  k u c h - 

n in g   o 'r n i n i   h e c h   bir  o m il  bosa  olm aydi.  U n d a n   aql-idrok   bilan 

j a m iy a t  m a n fa a tla ri  yo‘lida  s a m a r a li  foydalanish  j a m o a t  ta s h k i- 

lo tla r in in g   m u h im   b u rch i  h iso b la n a d i.

Y o sh la rn in g   k a s b - h u n a r   e g allash larig a  k o 'm a k la s h is h ,  ularn i 

b u t u n   c h o rv a c h ilik ,  san oat,  qish lo q   x o ‘jaligi  bilan  xo'jalik  va 

m a d a n i y   q urilish   ishlariga ja lb   qilish  h a r   t o m o n l a m a   kamol  to p - 

g a n   shaxsni  tarb iy a la sh n in g   m u h i m   s h a rti  e k a n lig in i  u n u t m a s -  

ligim isiz  z a ru rd ir.  K o 'p c h ilik   y o s h la r im iz   « k a sb -h u n a r»   t u s h u n -  

c h a la rid a   k o 'p   adashadilar.  A m m o   bu  tu s h u n c h a l a r   b ir-b irid a n  

q ism a n   b o 'lsa d a   farqlanadi.

«Kasb»  so'zi  «tirikchilik»  «yashash»  vositasi  bo 'lgan  ish  yoki 

egallash,  o 'rg a n is h   m a ’nosida  berilsa,  « hunar»  so'zi  esa,  o 'rg an ib  

m a la k a ,  k o 'n ik m a   hosil  q ilin a d ig a n   ish  va  un i  bajarish  qobiliyati 

yoki  s a n ’at  va  m a h o r a t  m a ’n o sid a   ish la tila d i.

S h u n d a y   m utaxassislar b orki,  u lar x a lq im iz d a   scvib  a rd o q la n ib  

kelinayotgan  u sta la rn i  tayyorlaydiki,  s h o 'ro   davrida  u zo q  villar 

d a v o m id a   a n a  sh u n d a y   u s ta la r  m e h n a ti  e ’tib o rd a n   c h e td a   qoldi. 

H ozirgi  vaq td a  esa  u s ta n in g   q a d rin i  tiklash  payti  keldi.

K a s b - h u n a r   kollejlarida  z a m o n   talablariga  javob  b e ra di- 

gan  o 'q u v -ta rb iy a   ishlarini  ta s h k il  qilish  yan gicha  pedag og ik 

t a f a k k u r i n in g   «mevasi»  bo 'lishi  zarur. 

Shu  m a ’n o d a   kollej 

o 'q u v c h ila rin in g   shaxsiy  fazilatlari,  kasbiy  b ilim la ri,  ijodkorligi 

va  m a h o r a ti  ko'p jih a tla rd a n   ishlab  ch iq a rish   t a ’lim i j a r a y o n in in g  

qay  dara jad a   tash k il  qilinish ig a  bog'liq.

K a s b - h u n a r   kollejlarida  q u y id a g i  kasbiy  faoliyat  so h a la ri 

b o 'y i c h a   ish la b   c h iq a r is h   t a ’lim i  a m a l g a   o s h irila d i:  s a n o a t 

( m a s h in a s o z li k ,  e n e rg e tik a ,  s a m o ly o ts o z lik ,  a v to m o b ils o z lik , 

m e ta llu rg iy a ,  geologik  va  foydali  q a z i l m a l a r n i   ishlab  c h iq is h , 

k i m y o   s a n o a t i ,  yengil  s a n o a t ,   p o lig r a fiy a   is h la b   c h iq a r is h i , 

o z i q - o v q a t   m a h s u l o t l a r i n i   is h l a b   c h iq a r is h ) ,  t r a n s p o r t ,   a lo -  

q a   q u r i l i s h i ,  uy-joy  k o m m u n a l   x o 'ja lig i,  q is h lo q   va  o ' r m o n  

x o 'ja lig i,  s o g 'li q n i   s a q la s h ,  m a o r i f ,  m a d a n i y a t   va  s a n ’at,  ijti­

m o iy   va  iq tis o d iy   s o h a ,  savdo,  u m u m i y   o v q a tl a n is h ,  x i z m a t  

k o 'r s a t is h   va  b o s h q a la r d ir .

O 'z   navbatida,  ulardagi  h a r   bir  kasbiy  faoliyat  sohasi  bir  q a n ­

c h a   ixtisosliklarni  q a m r a b   oladi.  M a sa la n ,  «Q ishloq  va  o 'r m o n  

xo'jaligi»  kasbiy  faoliyat  so h a sid a   k a m id a   20  xil  kasb  bo'lib, 

u l a r n i n g   h a r   biri  bir  necha  ix tiso slik la rn i  o 'z  ichiga  oladi.

79

---

M u s ta h k a m la s h   uchun  savollar:

1.  M e h n a t   t a i i m i n i n g   q a n da y  m aq sad   va  vazifalari  bor?

2.  1—4 - s i n f   o ‘q u v c h ila rin in g   tayyorgarlik  darajasiga  q a n d a y  

z a ru riy   talablar  qo'yiladi?

3.  5—7-sinflarda  «Texnologiya  va  dizayn»  yo'nalish i  b o 'y ich a  

q a nd a y   m e h n a t  tayyorgarligi  ko'riladi?

4.  5—7 -sinflarda  «Servis  x izm ati»  yo'nalishi  b o 'y ic h a   qand ay 

m e h n a t  tayyorgarligi  ko'riladi?

5.  5—7 -sinflarda  «Qishloq  xo'jaligi  asoslari»  yo'nalishi  b o 'y ich a  

q a nd a y   m e h n a t  tayyorgarligi  ko'riladi?

6.  8—9-sinf,  y o 'n a lis h la r  b o 'y ich a   kasbiy  tayyorgarlikk ach a 

bo'lgan  tayyorgarlik  m a z m u n in i   izohlang.

7.  8—9 - s i n f   o'quvchi lari ni  k a s b -h u n a rg a   yo 'naltirish   ishlari 

q a n d a y   am alg a  oshiriladi?

8.  Xalq  xo'jaligi  soha  va  tarm o q la rid a   mavjud  kasblar  n e c h ta  

tiz im g a   b o'lin adi?