O 'z b e k I s t o n r e s p u b L i k a s I o L iy va o 'r t a m a X s u s

Kashialardagi  naqshlar.  «Naqsh»  —  s o ‘zi  l oti ncha  « o rn a m e n t »  

(bezak)  deganidir.  Ka sh ta  tikish  u c h u n   avvalo  u n g a   n aq s h  c h iz ila - 

di.  Kash tal ard ag i  na q sh la r ni  

k o ‘ p r c > q  

t a bi a t d an   olishadi.  Ma sa la n:  

gullar,  shoxlar,  barg  va  mevalar,  ul ar ni   bir-biri  bilan  b o g i o v c h i  

va  t o i d i r u v c h i   jingalaklar,  t o i q i n s i m o n ,   s pir alsi mon  e lement -

118

---

lar  q o ‘shib  chiziladi.   G e o m e t r i k   s ha kll ar   c h i z i s h d a   u c h b u r c h a k ,  

kvadrat ,  y u l d u z c h a ,   ko ‘p  qirrali  yulduzlar,  aylana  h a m d a  jonivor - 

lar  t as vi ri da n  f oydalanish  m u m k i n .   Shu  k as h ta   n a q s h l a r i d a n  

k a s h t a d a   realistik  tasvi rga  e ri shish  qiyin,  a y n a n   tasvi rl ash  kas hta 

tikish  vazifasiga  ki rmaydi.

B ez ak la r  t akr or la nu v c hi ,  t ak r or l a n m a y d i g a n ,   s i m m e t r i k   m u -  

vozanat   t a m o y i l i d a   tuzi lgan,   b u r c h a k b o p   t uzi li s hda ,  c h i r m a s h i b  

ketgan  k o ‘r i n i s h d a   chizi b  tikiladi.

K a s h t a g a   n a q s h   c h i z i s h d a n   o l di n  u n i n g   u m u m i y   badiiy 

y e c h i m i n i   o ‘ylab  k o ‘rish,  b e z a k n i   b u y u m   y u z a si g a   q a n d a y   joy- 

l as h t i r is h n i ,   e l e m e n t l a r n i   n e c h a   q i smg a   b o ‘lib  c h i z i s h n i   o ' yl ab 

b e za k  t a n l a s h   kerak.  B ez akda   o ‘s i m l i k  va j o n i v o r l a r n i n g   t as vi ri ni  

yoritish  g a z l a m a   f akt ur as iga,   tikish  t e x n i k a si ga   b o g ‘liq  b o ‘ladi. 

M a s a l a n ,   ati rgul   b e za gi n i  ikki  xil  g a z la ma g a:   s o c h i q   va  tekis 

f ak tu ral i   g a z l a m a g a   c hi zi b  tikilsa,  ikki  xil  k o ‘r i n i s h d a   chiqadi . 

S o c h i q q a   s a n a m a   c h o k l a r   bi lan  a y n a n   s h u   b e z a k n i   k o ‘ch ir ib  

t ikilsa,  u n i n g   shakli   va  tasviri  b o s h q a c h a   c h iq a di .   Tekis  g a z ­

l a m a g a   tekis  c h o k l a r   bi lan  t ik i lga n  atirgul  bezagi   esa  b i roz  atir- 

gul ga  o ‘x s h a s h i   m u m k i n .   D e m a k ,   g a z l a m a   t u z i l i s h i n i n g   h a m  

t iki sh  t e x n i k a s i n i n g   h a m   k a s ht a  b e zagi ni   t iki b  t as vi rl as h  j a r a -  

yoni ga  k a t t a   t a ’siri  b o r   ekan.

K a s h t a   b e z ak l ar in i   ga z la ma ga   c h i z i s h d a n   ol din joyi  aniq la ni b,  

t o ‘r t b u r c h a k   chegaralar,  y o i l a r   c hizi b  ol inadi.  T a n l a n g a n   b e za k­

lar  kerakli  joylarga  t a q si m l a ni b   c hizi b  chiqiladi.

Q a d i m d a n   palak,  s o ‘z a n a   kabi  katt a  k a s h ta l ar d a  aylana,  u c h ­

b u r c h a k   k o ‘p  qirrali  y u l d u zl a r d a n  k o ' pr o q  f oydalanilgan.   H o z i r ­

gi  v aq td a   c h i z m a k a s h l a r   yangi  e le ment lar   bilan  q a d i m d a n   foy­

d a l a n i l g a n   b e za kl a rn i   b o g ‘lab  o^zgacha  ka sht a  b e zakl ar i  hosil 

q il i s h m o q d a .   K a s h t a c h i l i k n i n g   rivojlanishi  y o‘lida  yangi-yangi  

k as h ta   n a q s h l a r i n i   o ‘ylab  topib,  o ‘zlari  c h i z ga n   k a s h ta l ar d a  na-  

mo yo n   q i lmo qd al ar .