O 'z b e k I s t o n r e s p u b L i k a s I o L iy va o 'r t a m a X s u s

3.1.  1 -9 -sin fla r d a   m ehnat  ta ’lim i,  kasb  tanlashga 

yo‘llashning  mazmuni

Reja:

1.  M e h n at  t a ’lim in in g   m aq sa d   va  vazifalari.

2.  1—4 - s i n f  o 'q u v c h ila rin in g   tayyorgarlik  darajasiga  q o 'y ila d i­

gan  z a ru riy   talablar.

3.  5—7-sinflarda  y o 'n a lis h la r b o 'y ic h a   u m u m iy   m e h n a t  ta y y o r­

garligi.

4.  8—9 - s in fla rd a   kasbiy  tay y o rg a rlik ka c ha   bo'lgan ja r a y o n n in g  

m a z m u n i.

5.  8—9 - s i n f  o 'q u v c h ila rin i  k a s b -h u n a r g a   yo'n altirish  asoslari.

Tayanch  iboralar:  aqliy  va  jism o n iy   m e h n a t  turlari,  shaxsiy 

sifat  va  ta fa k k u rn i  rivojlantirish,  yangi  texnika,  ilg'or  tex no log i­

ya,  raq o batbardo sh   kadr,  xalq  h u n a rm a n d c h ilig i  kasblari,  tarixiy 

yodgorliklar,  a s b o b -u s k u n a la r,  jih o zlar,  m oslam alar,  k o m p o -  

zitsiya,  ijodiy  qobiliyat,  kimyoviy  va  fizik-texnologik  jarayon lar, 

kasblar  tasnifi.

1. 

M e h n a t  t a ’limining  m aqsad va vazifalari.  M e h n a t  t a ’lim in i n g  

m aq sa d i  o 'q u v c h ila rn i  aqliy  va  jism o n iy   m e h n a t  turlari,  j a r a y o n ­

lari  h a m d a   kasblar  bilan  ta n is h tiris h ,  ulard a  dastlabki  m eh n a t 

k o 'n ik m a la r i  va  m a la k a la rin i,  m e h n a tg a   qiziqish  va  m e h n a ts e -  

varlikni  s h a k lla n tirish ,  u la rn i  m e h n a t  va  kasblarni  qadrlashga, 

u la r n in g   a h a m iy a tin i  tu s h u n is h g a   o 'rgatish,  ongli  ravishda  kasb 

ta n la s h g a   tayyorlash  orqali  kasbgacha  tay yorgarliklarini  am alga 

o shirish   h a m d a  jam iy a t  va  shaxs  farovonligi  yo'lida  m e h n a t  faoli- 

yatiga  q o 'sh ilishlariga  im k o n   beru v ch i  shaxsiy  sifat  va  tafa k k u rla - 

rini  rivojlantirishdan  iborat.

M e h n a t  t a ’lim in in g   vazifalari:

— 

turli  ishlab  ch iq a rish   sohalari  m a z m u n ig a   taalluqli  d a s t­

labki  m a ’lu m o tla rn i  o'rg atish ,  o 'lc h a s h -te k s h iris h   asbo b la rid a n , 

m a ’lu m ot  m a n b a la r id a n   foydalana  olish,  m e h n a t  a m a liy o tla rin i 

bajarish,  erishilgan  m e h n a t  natijalarin i  b elgilangan  tala b la r  bilan 

taqqo slash  orqali  xulosa  ch iq a rish g a   o'rgatish;

60

---

—  xalq  x o 'jalig in in g   turli  so h a la rid a   ish la tila diga n  te x n ik a   va 

texnolo giy alar  t o ‘g ‘risida  b ilim la r   berish,  in so n   faoliy atinin g  turli 

so halari  bilan  a m a liy   m e h n a t  orqali  y a q in ro q   ta n is h is h la rig a   i m ­

kon  yaratish;

—  m e x a n iza tsiy a lash tirilg a n   va  e lektrlashtirilgan  vositalar bilan 

ish la sh n i,  texnologik  bilim   va  m a la k a la rn i,  m e h n a t   q o n u n c h ilig i, 

xavfsizlik  texnikasi,  sanitariya-gigiy en a  q o idalari  asoslarini;

—  o 'q u v c h ila rn i  b o z o r  iqtisodiyoti  q o n u n iy atla ri  talablari  a s o ­

sida  sifatli,  r a q o b a tb a rd o s h   iste’mol  m ollari,  m e h n a t   m ah s u lo tla ri 

yetishtirish  va  yetishtirilgan   m a h s u lo tla rn i  iste’m o lc h ila rg a   yet- 

kazish  vositalarini  o'rgatish,  ish  b o sh q a ru v   (m enejerlik)  usullari, 

h o m iy lik ,  ish b ila rm o n lik   sifatlarini  sh a k lla n tiris h   va  rivojlantirib 

borish;

—  o 'q u v c h ila rd a   bilim ga  intilish  va  m e h n a tg a   m u h ab b a t, 

m e h n a t   kishisiga  n is b a ta n   h u r m a t  hissini  singdirish,  u la r n i  ja - 

m o a tc h ilik ,  Vatanga  sa d o q at  r u h id a   tarbiyalash;

—  xalq  h u n a r m a n d c h i l ig i   kasblarini  o'rgatish  orqali  x a lqn ing  

m illiy  r u h in i ,  yashash  tarz in i,  a n ’a n a la rin i  tiklash   va  rivojlanti- 

rish.  M illiy  qadriyatlar,  tarixiy  yodgorliklar,  xalq  u s ta la rin in g   boy 

m ero sin i  o'rgatish,  u la r d a n   o 'z  am aliy   faoliyatlarida  foydalanish 

k o 'n i k m a l a r in i   m u s ta h k a m la s h ;

—  yangi  ishlab  chiqarish   va  axborot  texnologiyalari,  yangi 

tex n ik a   va  j ih o z la r n in g   q o 'lla n ilish i  s o h a la rin i  zam o n a v iy   t a ­

lablar  d arajasida  va  j a h o n   tajribalariga  m os  holda  o 'rg a n is h la rin i 

t a ’m in la s h ;

—  turli  so h alarg a  oid  kasbiy  faoliyat  tu rla rid a   q o 'lla n ila d ig a n  

a s b o b -u s k u n a la r, jih o z la r,  m o s la m a la r d a n   fo y d ala n ish n i  o'rgatish;

—  o 'q u v c h ila rd a   u m u m m e h n a t   k o 'n i k m a   va  m ala k a la rin i 

s h a k lla n tiris h ,  u la r n in g   qiziqishi,  qobiliyati,  kasbiy  m oyilliklariga 

ko'ra,  k a s b - h u n a r   tu rla rin i  tan la s h g a   asos  b o 'la d ig a n   sifatlarni, 

u m u m m e h n a t   m a d a n iy a tin i  s h a k lla n tirish   va  rivojlantirish.

2. 

1—4 - s in f   o'quvchilarining  tayyorgarlik  darajasiga  q o‘yiladi- 

gan  z a ru riy   talablar.  O 'q u v c h ila r  q og'oz  ishlab  c h iq a r is h n in g  

tex n ik   bosqich lari,  u l a r n in g   yaratilish  ja ra y o n la ri  to'g'risida 

m a ’lum otga  ega  bo'lad ilar,  q og'oz  bilan  ishlash  usullari,  qog'oz 

tu rla ri  va  u la r n in g   o'zig a  xos  xususiyatlari,  q o g'oz  ishlab  c h iq a r­

ish  yo 'n alishi  b o 'y ic h a   kasb  egalari  h aqida  u m u m i y   tu s h u n c h a -  

larni,  q o g'oz  tu rla rid a n   foydalanib,  g e o m e trik   s h a k lla r   asosida 

qirqish,  yelim lash,  b u k lash   u su lla rid a   turli  o 'y in c h o q la r,  hayvon

6i

---

va  p a rra n d a la r,  m a n z a r a ,  kom pozitsiya  h a m d a   t a b r ik n o m a la r  

tayyorlash  m alak asin i  egallash.

G a z la m a   va  tolali  m a te ria lla r  bilan  ishlashda  c hok  tu rla rid a n  

n a m u n a la r ,  y u m s h o q   o ‘y in c h o q la r  tikish 

h a m d a   turli  kiy im - 

larni  t a ’m irlash  ishlarini  bajarish.  T o ‘qish  va  u n in g   turlari,  as- 

b o b - m o s la m a la r d a n   xavfsizlik  tex n ik a   qoidalariga  rioya  q ilingan 

holda  foydalanish.  X alq  h u n a r m a n d c h ilig i  yo'nalishi  b o 'y ich a  

k a s h ta c h ilik n in g   eng  s o d d a   e le m en tlarin i  tikish.

O 'q u v c h ila r n in g   ijodiy  q o b iliyatlarini  texnik  m o dellash tirish 

orqali  rivojlantirish.  S o d d a   turli  texnikaviy  m o sla m a la rn i  yasash.

O 'q u v c h ila r n in g   loy  yoki  p lastilin  b ilan  ishlash  k o 'n i k m a l a r in i  

o'stirish.  Plastilin  va  loydan  turli  o 'y in ch o q la r,  ha yk a lc ha la r  y a ­

sash  k o 'n ik m a la r in i  egallashi.

Tabiiy  m a te ria lla r  b ilan  ishlash  ja ra y o n id a   o 'q u v c h ila rn in g  

tasavvuri,  ijodiy  qobiliyatini  o 'stirish ,  chiq indi  va  badiiy  m a te -  

riallard an   turli  qirqish,  yelim lash ,  q o 'zg'alu vchan  va  q o 'z g 'a lm a s  

biriktirish  usullari orqali  h ayvonlar,  p a rr a n d a ,  qushlar,  uy-ro 'z g 'o r 

b u y u m la ri,  qiziqarli  o 'y in c h o q la r   yasash  k o 'n ik m a s in i  egallash.

B osh la n g'ic h  s in f   o 'q u v c h ila rid a   m illiy  badiiy  q urish-yasa sh  

s a n ’a tin in g   sodda  elem entlari  asosida  applikatsiya,  m o z a ik a   usul- 

laridan   foydalanib,  m a n z a r a ,  b u y u m la r d a n   kom pozitsiya  q u rish - 

yasash  m ala k asin i  egallash.

1 -sinf.