O 'z b e k I s t o n r e s p u b L i k a s I o L iy va o 'r t a m a X s u s

1. 

M ehnat  ta'lim ining  didaktik  tamoyillari.  D id a k tik a   xu- 

susiy  m e to d ik a la r  bilan  b o g 'la n g a n   holda  ba rc ha   o'quv  fanlari 

u c h u n   u m u m iy   q o n u n   va  q o id ala rn i  belgilab  beradi,  ya’ni  t a r ­

biya  bilan  c h a m b a rc h a s   bog'liq  t a ’lim   ja ra y o n in i  tashkil  etishga 

asos  b o i a d i g a n   yetakchi  q o id ala r  d id ak tik   q oidala r  deyiladi.  Bu 

o 'q itu v c h ila rn in g   faoliyatini,  o 'q u v c h ila rn in g   bilim   faoliyatini. 

xususiyatini  belgilaydigan  asosiy  q o id ala r  hisob lanadi.

D id a k tik   talablar  m e h n a t n in g   t a ’lim -tarbiyaviy  vazifalarini 

n azariy  j ih a td a n   to'g'ri  b a ja rilish in i  t a ’m inlaydi.  M e h n a t  t a ’lim in i 

o'qitish  m eto dikasi  d i d a k tik a n in g   xususiy  ta rm o g 'i  bo'lib,  m e h n a t 

t a ’lim in in g   t a ’lim -ta rb iy a   nazariyasi,  y a ’ni  m aq sa d lari,  m a z m u n i, 

q o n u n la ri  tam o y illa rin i  ishlab  chiqish  bilan  sh u g 'u lla n a d ig a n   fan 

hisob lan ad i.  Shu  bilan  birga  u  ped ag o gik   texnologiyan ing   d id a k ­

tik  asosi,  u n in g   m e h n a t,  t a ’lim -tarbiya,  qoida  tam o y illarig a   m u- 

vofiqligini  belgilaydi.

M e h n a t  t a ’lim in i  d id a k tik  j ih a td a n   to'g'ri  bo'lishi  u n in g   y u q o ­

ri  sa m a ra d o rlig in in g   z a ru riv   sharoiti  h iso b lanadi.  B u n in g   u c h u n  

zam o n av iy  m e h n a t  t a ’lim ida  d i d a k tik a n in g   ilm iy  x u lo sa la rid an  

ijodiy  foydalanish  talab   qilinadi.

M e h n a t  t a ’lim id a   q o 'lla n ila d ig a n   asosiy  d id ak tik   ta m o y illa rn i 

o 'r g a n ila r   ekan,  u n in g   o'zi  n i m a d a n   iborat  e k a n in i  o y d in la sh - 

tirish  zarur.  D id a k tik a   tam o yillari  d e g a n d a   t a ’lim n in g   yagona 

did a k tik   aniq  asosga  ega  t a m o y illa r in in g   ijtimoiy  taraqqiyot  ta -

28

---

lablariga  javob  berishi  tu sh u n ila d i,  p sixologiyadan  o ling an  t a d ­

qiqot  m a 'lu m o tla r i  ilg'or  pedag o gik a  tajrib a la rin i  hisobga  oladi.

M e h n a t  t a ’lim i  ta m o y illa rin i  bayon  qilishda  u larn i  ju ft- 

lab  o 'rg a n is h   ta m o y ilin i  to 'g'ri  deb  h isoblash  kerak.  S hunday 

q ilin g a n d a   m e h n a t  t a ’lim i  d i d a k tik a s in in g   ay rim   tam oyillari 

o 'rta sid a g i  m u a y y a n   obyektiv  mavjud  alo q a n i  ko'rsatishga  im - 

koniyat  tu g'iladi.

C h u n o n c h i ,  m e h n a t   t a ’lim in i n g   onglilik,  izchillik,  faollik, 

t a ’lim   b e ris h n in g   pux talig i  kabi  d id a k tik   tam oyillariga  alohida 

t a 'r i f   b e rg a n d a ,  u lar  o 'rtasid ag i  t a ’sir  q ila dig a n   alo q a n i  belgilab 

b o 'lm a y d i.  A k s in c h a ,  agar  m e h n a t  t a ’l im in i n g   d id ak tik   t a m o ­

yillari  ju ft  tarz d a   u la r n in g   asosiy  q o id a la rin in g   birligi  nuqtayi 

n a z a r id a n   ko'rib  chiqilsa  u  h olda  m a z k u r   t a m o y illa r n in g   tizim i 

qu yidag ich a  bo'lishi  m u m k i n :   m e h n a t  t a ’l im in i n g   ongliligi  va 

faolligi,  m u n ta z a m lig i  va  abstrakligi  o 'q u v   tarbiya  m a q s a d la ri­

ga  qaratilgan.  U n u m li  m e h n a t   asosida  t a ’lim   berishda  m e h n a t 

t a 'l i m i   o'q ituvchisi  shuni  u n utm aslig i  kerakki,  o'quv  ustaxonala- 

ridagi  a m a liy   m a s h g 'u lo td a g i  h a ra k a td a   y u q o rid a   san ab  o 'tilgan 

m e h n a t  ta m o y illa rid a n   bitta  yoki  bir  nechtasi  bo'ladi.