O. Yusupova

maqsad va vazifalari 
Reja: 
1.
―Tilshunoslik nazariyasi‖ fani, uning predmeti, maqsad va 
vazifalari 
2.
Tilshunoslik fanining tarmoqlari 
3.
Tilshunoslikning boshqa fanlar bilan aloqasi 
4.
Tilshunoslik aspektlari 
Tayanch so„z va iboralar: 
til,
 
tilni o„rganish tarmoqlari, 
ekstralingvistika 
(sotsiolingvistika, 
metalingvistika), 
intralingvistika, 
komparativistika 
(qiyosiy-tarixiy, 
chog„ishtirma, areal, tipologik) tilshunoslikning boshqa fanlar 
bilan aloqasi, tilshunoslik aspektlari, tilshunoslik nazariyasi. 
1. “Tilshunoslik nazariyasi” fani, uning predmeti, 
maqsad va vazifalari. 
―Tilshunoslik nazariyasi‖ fani 
murakkab va ko‗p qirrali, boshqa ijtimoiy fanlar bilan uzviy 
bog‗liq bo‗lgan tilni ilmiy va amaliy o‗rganuvchi fandir. Bu fan 
til haqidagi mustaqil va aniq fan bo‗lib, tilning tabiati, ijtimoiy 
mohiyati, kishilik jamiyatida bajaradigani vazifasi, tilning kelib 
chiqishi, tarixiy taraqqiyot jarayonlari va qonuniyatlarini, til va 
tafakkurning bir-biriga uzviy bog‗liqligini, tillarning o‗zaro 
munosabatini o‗rganadi. Ayrim tillarni, bir guruh tillarni va 
qardosh tillarni o‗rganish, tekshirish natijasida aniqlangan til 
hodisalarini, til dalillarini umumlashtirib, ilmiy xulosalar 
chiqaradi va shu asosda til qonuniyatlarini aniqlab beradi. 
 
Tilshunoslik fanining asosiy vazifalari quyidagilardan 
iborat: 
-tilning tabiati, ijtimoiy mohiyati, uning boshqa hodisalar 
ichida tutgan o‗rni, tuzilishi va taraqqiy etish qonuniyatlarini 
o‗rganish;
-til va jamiyat, tilning kishilik jamiyatidagi o‗rni, tilning 
ijtimoiy muhitga ko‗ra o‗zgarish xususiyatlari, tillarning 
sotsiolingvistik tasnifi kabilarni o‗rganish; 
- til va tafakkur, til va psixologiya, til va semiotika kabi 
tilga bog‗liq masalalarni tadqiq etish; 

---

7 
- til va madaniyat, til madaniyati, til me‘yorlarini 
belgilashning nazariy va amaliy asoslarini ishlab chiqish; 
- tilning nutq va nutq faoliyati bilan munosabatini 
o‗rganish; 
- til strukturasi, bu strukturani tashkil etgan birliklarning 
o‗zaro munosabati, uning ichki mexanizmi, ishlash 
qonuniyatlari kabi muhim masalalarni ilmiy o‗rganish; 
- Tillarni o‗rganish metod va usullari haqida fikr yuritish; 
- 
xilma-xil 
tilshunoslik 
ta‘limotlari, tilshunoslik 
maktablari va yo‗nalishlarining shakllanishi va rivojlanishi,
ularning fan taraqqiyotidagi o‗rnini o‗rganish va bu ilmiy 
maktab, yo‗nalishlarning faoliyatiga xolisona baho berish, 
tilshunoslikning zamonaviy yo‗nalishlari xususida fikr yuritish; 
-tildagi muammo va masalalarni sinxroniya va diaxroniya 
(ya‘ni hozirgi va tarixiy holati)da ilmiy tadqiq etish.
 
Yuqoridagilardan ko‗rinadiki, bu fan ko‗p qamrovli, ko‗p 
qirrali va har tomonlama boshqa fanlar va ularning sohalari 
bilan bog‗liq bo‗lgan fandir.