O’. Toshbekov tuproqshunoslik asoslari fanidan o’quv-uslubiy majmua

7.1. Tuproqdagi organik moddalar, chirindi paydo bo’lish jarayoni.

7.2. Chirindining tarkibi va hossalari.

Tayanch iboralar:

Organik moddalar, chirindi, o’simliklar formatsiyasi, miniralizatsiya, mikroorganizimlar, lishayniklar, jonivorlar.

1-ASОSIY SAVOL

TUPROQDAGI ORGANIK MODDALAR, CHIRINDI PAYDO BO’LISH JARAYONI

Darsning maqsadi: Tuproqdagi organik moddalar, chirindi hosil bo’lish jarayoni, o’simliklar formatsiyasi va mikroorganizimlarning chirindi hosil bo’lishdagi axamiyatini tushintirib berish.

Identiv o’quv maqsadlari:

7.1.1. Har yili tuproqqa tushadigan tirik organizimlarning qoldiqlari qanday o’zgarishlarga uchrashini sо’zlab bera oladi.

7.1.2. Tuproq organik qismi qanday moddalardan tashkil topganligini aytib bera oladi.

7.1.3. Chirindi paydo bo’lish jarayoni va u tuproq unumdorligini belgilashda qanday axamiyatga ega ekanligini sо’zlab bera oladi.

1-asоsiy savolning bayoni.

Tuproqqa tushadigan har xil o’simlik qoldiqlari, mikrob tanalar va nobud bo’lgan jonivor o’limtiklarning bir qisimigina minerallashadi holos. Organik moddalarning ancha qismining - parchalanishidan hosil bo’lgan organik moddalar va mikroblar faoliyati tufayli vujudga kelgan maxsulotlar o’zaro murakkab reaksiyaga kirishib, faqat tuproqqa xos bo’lgan yangi murakkab organik moddalar -- chiridi paydo qiladi.

I.V. Tyurin, M.M. Kononova, S.S. Dragunov va boshqalar tuproqlardagi chirindi moddalarining kimyoviy tarkibi hamda paydo bo’lishini chuqur va har tomanlama tekshirishgan. Bu olimlar tuproq organik qismining turli moddalardan tashkil topqanligini aniqladilar. Bunday moddalar jumlasiga kuydagilar kiradi: