O. T. A L a V i y a, s h. Q. Q o d I r o V a. N. Q o d I r o V, s h. H. H a m r o q u L o V e. H. H a L i L o V

9. Q ayta biriktirib, yu tib oluvchi tom irlar-qon
aylanishini lim fatik 
b o 'lim in i o 'z ichiga oladi. L im fatik k ap illy arlarn in g asosiy vazifasi 
to'qim alardan oqsillar va har xil m ahsulotlam i o 'zig a biriktirib olib, so'ngra 
ularni q onga qaytarishdan iborat.
G em odinam ikaning a so siy qonunlari.
G em odinam ika-yurak qon- 
tom irlar tizim ida qon harakatini o'rganuvchi ta’limot bo'lib, gidrodinam ika 
(suy u q lik lar harakatini o 'rg a n u v ch i fizikaning bir b o 'lim i) qonunlariga 
asoslangan. G idrodi-nam ika q onunlariga k o 'ra , naylarda suyuqlikning 
oqim i ikki kuchga: suyuqlikning harakatini y uzaga keltiruvchi bosim ga 
v a o q ayotgan su yuqlikning y o p ish q o q lig ig a b o g 'liq . Bu kuch lam in g
b irin ch isi su y u q lik larn in g h arakatini t a ’m inlasa, ikkinchisi suyuqlik 
h arakatiga to 'sq in lik qiladi.
G id rodinim ika q onunlariga k o 'ra har qanday nay orqali o 'tay o tg an
su y u q lik hajm in i (Q ), n ay n in g b o sh la n ish id a g i ( R ,), o x irid a g i (R 2) 
b osim lar farqiga to 'g 'r i proporsional b o 'lib , quyidagi qarshilikka (R) 
teskari proporsionaldir.
A gar bu tenglam ani inson qon to m ir sistem asiga q o 'lla n sa , y a ’ni 
tom irlar oxirida, kovak venalar sohasida nolga teng. Bu xolda tenglam ani 
quyidagicha ifodalalash m um kin:
287

---

bu yerda: Q - bir m inutda yurakdan xaydalib chiqqan qon m iqdori, R- 
aortad ag i o 'rta c h a bosim , R -tom irlarni k o 'rsa ta d ig a n q arsh ilig i. Bu 
te n g la m a d a n kelib c h iq ad ig o n : R = Q -R y a ’ni, a o rta d ag i b osim (R ) 
yurakdan bir m inut davom ida otilib chiqayotgan qon hajm iga (Q ) va 
periferik qarshilikka ( R) to 'g 'ri proporsional. Bu ikki ko'rsatkichni bilgan 
holda umumiy periferik qarshilikni aniqlash mumkin. Tomirlaming periferik 
qarshiliklari, har bir tom im ing qarshiliklari y ig 'in d isig a teng. Tom irlam i 
nayga qiyos qilib, uning qarshiligini (R ) Puazeyl form ulasi yordam ida 
aniqlash m um kin:
к-03-
n r A
bu yerda: L -nayning uzunligi, з -n ay d a n oqib o 'ta y o tg a n suyuqlik 
qovushqoqligi, p -o 'zg arm as kattalik (3,14) aylananing diam etrga nisbati, 
r-nayning radiusi.
Tom irlar sistem asi ju d a k o 'p la b naylardan iborat b o 'lib , ulam i bir biri 
bilan ulansa, sum m ar qarshiligi, h ar bir nayning qarshiliklari yig'in d isig a 
teng:
r
=
r
]+
r
2+
r
3+ ...+
r
4
Tom irlam i parallel ulab chiqilganda, ulam ing qarshiliklari yig'indisini 
quyidagi form ula bilan hisoblash m um kin:
P - 
'
"