O. T. A L a V i y a, s h. Q. Q o d I r o V a. N. Q o d I r o V, s h. H. H a m r o q u L o V e. H. H a L i L o V

G ipofizning oldin gi bo'lagi.
G ipofizning oldingi b o 'la g i bosh yoki 
xrom ofob hujayralardan ( 5 5 - 6 0 % ) va xrom ofil: atsidofil ( 3 0 - 3 5 % ) va 
bazofil ( 5 - 1 0 % ) h ujayralardan tashkil topgan. A denogipofizda 6 ta
200

---

g o r m o n i s h l a b c h i q a r i l a d i , u la r d a n 4 ta s i tr o p g o r m o n la r
(adrenokortikotrop yoki kortikotropin, tireotrop gorm on yoki tireotropin) 
va 2 ta gon ad o tro p gorm on - (follikulostim ullovchi va lyuteinlovchi va 
2 ta esa effek to r g orm onlar som atotrop gorm on va prolaktin).
A drenokortikotrop gorm on yoki kortikotropin.
Turli hayvonlam ing 
adrenokortikotrop gorm onlari (AK TG ) tuzilishi va o ‘z faolligi bilan bir- 
biridan farq qiladi. U lar polipeptidlar b o 'lib , m olekulalari 39 am inokislota 
qoldig‘idan tuzilgan. Kortikotropin buyrak usti bezlari po'stlog'ining tutamli 
va turli sohasini o 'stirib va shu bezlardan chiqadigan gorm onlar sintezini 
kuchaytiradi. H ayvonning gipofizini olib tashlanganda, buyrak usti bezlari 
p o 'stlo g 'in in g tutam li va turli sohalari atrofiyaga uchraydi, lekin buyrak 
usti bezlari p o 'stlo g 'in in g koptokcha sohasi m a g 'iz qavati esa atrofiyaga 
uchramaydi. Bu holat AK TG buyrak usti bezlari p o'stlog'ining faqat tutamli 
va turli sohalariga m axsus ta ’sir etishini k o'rsatadi.
O rganizm da stress holati vujudga kelganda, gipofizdan AKTG chiqishi 
kuchayadi. Bunday ta’sirlar refleks yo'li bilan, shuningdek, buyrak usti bezlari 
m ag 'iz qavatidan adrenalin chiqishini kuchaytiradi, natijada gipotalamus 
yadrolariga ta ’sir etadi va ularda biologik faol m oddalar hosil bo'lishi 
ko'payadi. Bu m oddalar esa gipofizdan AK TG sekresiyasini kuchaytiradi.
Gipofi2
Q
Sarik tana
49-rasm . 
G ipofiz gormonlari va ulam ing vazifalari.
201

---

AKTG buyrak usti beziga ta ’sir etib, glyukokortikoidlar hosil bo' lishini 
k o'paytiradi v a ular esa organizm ning noqulay om illar ta ’siriga chidamini 
oshiradi. K ortikotropinning hosil bo'lishi gipotalam usning kortikoliberini 
yordam ida idora etiladi.