O. T. A L a V i y a, s h. Q. Q o d I r o V a. N. Q o d I r o V, s h. H. H a m r o q u L o V e. H. H a L i L o V

Buvraklarning inkretor fao liya ti.
B uyraklar qonga fiziologik faol 
m oddalar sintezlab chiqaradi. Bu m oddalar boshqa a zolarga ta sir etadi 
y o k i b u y r a k la r d a q o n a y l a n i s h i n i n g b o s h q a r is h v a b u y r a k la r
m etabalizm ida ishtirok etish kabi m ahalliy ta sir ко rsatadi.
393

---

Y ukstaglom erulyar aparatning donador hujayralarida hosil bo'lu v ch i 
re n in , p ro te o litik fe rm e n t b o 'lib , qo n p la z m a sid a g i D ,- g lo b u lin -
an g io te n z in o g e n n i p arc h ala y d i va an g io te n z in o g e n 1 hosil b o 'la d i. 
A ngiotenzin I 10 ta am inokislota q o ld ig 'id a n iborat peptid. Ferm ent 
ta sirida undan ikkita am inokislota q o ld ig 'i ajralib chiqadi. N atijada qon 
tom irlarini toraytiruvchi angiotenzin II hosil b o 'la d i. A ngio ten zin 11 
tom irlam i toraytirib, arterial bosim ni oshiradi. A ldesteron sekresiyasini 
kuchaytiradi, natriy reabsorbsiyasi-ni oshiradi, chanqoq hosil b o 'lib , 
suyuqlik ichishga ehtiyoj ortadi.
A ngiotenzin II aldesteron va renin bilan b irgalikda organizm dagi 
asosiy boshqaruvchi sistem alaridan biri renin-angiotenzin sistem asini 
hosil qiladi. Bu tizim buyrak qon aylanishini, aylanib yurgan qon hajm ini, 
s u v - tu z b a la n s in i b o s h q a r is h d a k a t n a s h a d i. A g a r b u y r a k la r n i 
koptokchalarida olib keluvchi arteriolalarida bosim ortsa renin ishlab 
chiqarilishi kam ayadi va aksini NaSI ning m ikdori distal kanalchalarda 
k o 'p b o 'ls a renin sekresiyasi torm ozlanadi. D onador h ujayralarda 
b
-
a d r e n o r e s e p to r la r q o 'z g 'a l s a , r e n in s e k r e s iy a s i k u c h a y a d i, 6 - 
adrenoreseptorlar q o 'z g 'a ls a torm ozlanadi. A raxidon kislotasi va PGI-2 
tipidagi prostoglandinlar renin sekresiyasini kuchaytiradi.
E ritr o p o e tin is h la b c h iq a r ilib , su y a k k o 'm ig id a e r itro p o e z n i 
kuchaytiradi. B uyraklar qonning fabrinolitik aktivligida ishtirok etadi. 
Plazminogen aktivatori-urokinoza sintez qiladi. Buyraklar m a g 'iz moddasi 
prostoglandinlar sintezlanadi. U lar buyraklar va um um iy qon aylanishini 
b o sh q arish d a qatnashadi. S iydik bilan n atriy chiqishini kuchaytirib, 
kanalchalar hujayralarini A DG ga sezgirligini kam aytiradi.
B uyraklarda kininlar sintezlanadi. U lardan brodikinin qon tom irini 
ku ch li k e n g a y tirib , b u y ra k la rd a qon o q ish in i v a n a triy a jra lish in i 
boshqarib turadi.