Fiziologiya morfologik fa n la r - anatomiva, gistologiya, sitologivaga
chambarchas (uzviy) boliq. Organizm va qismlarining shakli, tuzilishi
va u la rn in g fu n k s iy a s i z a r o b o liq , u la rn in g m a kro sko p ik,
mikroskopik va submikroskopik tuzilishini va muayyan fitnksiya yuzaga
chiqayotgan pa vtd a bu tuzilish о ‘zgarishini bilmay turib organizm
funksiyalarini chuqur о ‘rganib bo ‘Imaydi.
F izio lo g iy a u m u m iy b io lo g iya g a , ev o ly u tsio n ta 'lim otga va
embriologiyaga ham tayanadi, chunki har qanday organizm faoliyatini
о ‘rganish uchun uning taraqqiyot tarixi - filogenezi va ontogenezini
bilish lozim.
F izio lo g iya barcha tib b iyo t fa n la rig a u zviy bog 'liq. Sog ‘lorn
organizmda го у beruvchi fizio lo g ik jarayonlar bilib olingandagina
tu rli ka sa llik la rd a o rg a n izm d a g i fu n k s iy a la r n in g b u zilg a n lig in i
tushunish, kasalliklarni davolashning to 'g ‘ri yo ‘llarini belgilash va bu
kasalliklardan saqlanish mumkin. Masalan, qon guruhlarining ka sh f
qilinishi
,
qon quyish kabi tibbiyot uchun muhim tadbirlarga fiziologiya
fani asos bo ‘Idi.
Tibbiyot ham о ‘z navbatida ftziologiyaga g 'oyat ко 'p imkonivatlarni
yaratib berdi. Odamning turli kasalliklarini о ‘rganish ко ‘pgina nor
mal fizio lo g ik jara yo n la r m exanizmini tushunishga va ba 'zi a 'zolar
funksiyasini aniqlashga yordam beradi. Tibbiyot amaliyoti fiziologik
eksperiment oldiga yangi vazifalar qo ‘yadi va shu bilan birga yangi
fiziologik dalillarning boy manbai bo ‘la oladi.
F iz io lo g iy a p s ix o lo g iy a va p e d a g o g ik a g a ham b o g ‘liq.
l.P .P a v lo v n in g y a ra tg a n o liy n e rv fa o liy a ti h a q id a g i ta 'lim o ti
psixologiya va pedagogikaning tabiiv-ilmiy asosidir.
4
F izio lo g ik te k sh irish usullari.
F iz io lo g iy a e k s p e r im e n ta l fan.
F izio lo g iya havot h odisalarini kuzatib va о 'rganib, ularga sifa tli va
m iqdoriv baho berishga, y a ‘ni (ularni) aniq tasvir qilish va o'lchashga,
sh u n in g d e k kuzatish natijalarini hujjatlashga intiladi.
OTchash uchun ham. asoslash uchun ham tekshirish usuliga mos
maxsus asbob va anjomlar kerak. Chunki ко 'pgina jarayonlar shu qadar
oz bo ‘lib, shunchalik tez о ‘tib ketadiki, ularni о Tchash uchun maxsus
moslamalar zarurdir. Zamonaviy fiziologiya yuksak darajadagi sezgir
a p p a ra tla rd a n fo y d a la n a y o tg a n lig i
o rg a n izm n i
o 'r g a n is h
imkoniyatlarini g ‘oyat kengaytiradi.
Mutaxassis fiziologiya jarayonlarini kuzatibgina qolmasdan, balki
nim a uchun bu jarayon sodir bo ‘layotganligini ham bilishi zarur. Buning
uchun fiziolog maxsus, о 'zgarib turadigan sharoitda tajriba, eksperiment
o'tkazishi zarur.
F izio lo g la r o rganizm dagi har qanday ja ra y o n la rn i tajribada
tekshirilayotgan paytda mazkur jarayonni qanday sharoitda vujudga
k eltirish , ku ch a vtirish y o k i su sa y tirish m u m kin lig in i a n iq la sh g a
intiladilar.
Fiziologik tajriba shakli tekshirish vazifasiga ham bog ‘liq. Masalan,
tashqi m uhit ta ’siri aniqlanayotganda tekshiriluvchi havoning gaz
ta rkih i y o k i harorati, nam ligi, y o r u g 'lig i o 'z g a rtirilg a n xo n a g a
joylashtiriladi. Bunda tahlil aniq bo'lishi uchun tekshirilayotganda
fa q a t b ir o m il о ‘zg a r tir ila d i, fa q a t b ir ta 's ir k o 'r s a tila d i va
Do'stlaringiz bilan baham: |