O. T. A L a V i y a, s h. Q. Q o d I r o V a. N. Q o d I r o V, s h. H. H a m r o q u L o V e. H. H a L i L o V

mk
b o 'lib , 
yupqa m iyelin pardasi bor. Postganglionar tolalar S tipga m ansub b o 'lib , 
diam etri 2 
mk
dan oshm aydi, k o 'p ch ilig in in g m iyelin pardasi y o 'q .
V egetativ tolalar, ay n iq sa p o stg a n g lio n a r to la la r b irm u n ch a kam
q o 'zg 'alu v c h an lig i bilan farq qiladi, ular skelet m uskullarini innervatsiya 
qiladigan m otor tolalarga t a ’sir etish uchun kerak b o 'lg a n id a n k o 'p ro q
kuchlanishli elektr toki bilan ta ’m ir etishni talab qiladi. Vegetativ tolalarda 
nerv im pulslarining tarqalish tezligi ham kam roq; sutem izuvchilarda 
preganglionar tolalarda 3 dan 20 
m /sek
gacha, p o stganglionar tolalarda 
1 dan 5 
m/sek
gacha. Vegetativ tolalam ing um um iy qonuniyati xarakterli: 
ushbu tola qancha ingichka b o 'lsa , reobazasi va xronaksiyasi o 'sh an c h a 
ortiq ( y a ’ni q o 'z g 'a lu v c h a n lig i kam roq), reflek to r davri uzoqroq va 
im pulslam i o'tk azish tezligi kam roq.
174

---

Sim patik va parasim patik nerv tolalaridagi harakat potensiallari uzoq 
davom etishi bilan farq qiladi (ayrim c h o ‘qqi potensiali 150 
m /sek
gacha 
d av o m e tish i, y a ’ni so m a tik nerv to la la rid a g i c h o ’qqi p o te n sia lig a 
nisbatan tax m in an 100 b aravar uzoqroq b o ’lishi m um kin). S im patik 
tolalarda harakat potensiali vujudga kelganda giperpolyarizatsiya uzoq 
(0,5 sekundgacha) davom etadi.
A vton om n e rv tiz im in in g s in a p s la r id a im p u lsla rn in g о 'tishi.
V egetativ nerv oxirlari ta ’sirlanganda ularda m ediatorlar hosil b o ’lishi 
haqidagi m a ’lum otlar qon aylanishi va ovqat hazm qilishga b ag’ishlangan 
boblarda keltirilgan edi. Bu om ilni 1921 y ild a O .L evi ajratilgan yurak 
ustidagi tajribalarda k a sh f etgan. A na shu tajribalarda sayyor va sim patik 
nervlarga ta ’sir etilgan, so’ngra b oshqa a ’zo lar ustidagi tajribalarda ham 
shunga o ’xshash m a ’lum otlar olingan. Ter bezlarini innervatsiyalaydigan 
barcha parasim patik va sim patik n erv la m in g o x irlarida m ediatorlardan