O. T. A L a V i y a, s h. Q. Q o d I r o V a. N. Q o d I r o V, s h. H. H a m r o q u L o V e. H. H a L i L o V



Download 8,79 Mb.
Pdf ko'rish
bet140/434
Sana16.03.2022
Hajmi8,79 Mb.
#496953
1   ...   136   137   138   139   140   141   142   143   ...   434
Bog'liq
Normal fiziologiya (Alaviya O.T.) - 2006 y.

A ksonreflekslar
V egetativ n erv la r ta ’sirla n g an d a 
akson reflekslar
yoki 
p sevd o reflek sla r
degan g 'a la ti reak siy alar qayt qilingan. U lam ing
172


re fle k s la rd a n farq i sh u k i, a k s o n re fle k s la rd a n q o ‘z g ‘alish re se p to r 
n e y r o n d a n e f f e k t o r n e y r o n g a o ‘tm a y d i. P r e g a n g l i o n a r y o k i 
postganglionar neyronlarning aksonlari tarm oqlanganda b ir ta rm o g ‘i bir 
a ’zoga yoki a ’zoning b ir qism iga innervatsiya berib, ikkinchi ta rm o g ‘i 
b o sh q a a ’zoni y o k i shu a ’z o n in g b o sh q a q ism in i in n e rv a tsiy a la sa , 
aksonreflekslar kelib chiqishi mumkin. A ksonning shunday tarm oqlanishi 
tu fay li b ir ta rm o q n in g t a ’sirla n ish i n a tija s id a q o ‘z g ‘a lish ik k in ch i 
tarm o q q a ham y o y ilish i, sh u n g a k o ‘ra t a ’sir jo y id a n u zoqdagi a ’zo 
reaksiya k o ’rsatishi m um kin.
A kson - reflek sn in g k lassik m isolini o ‘tgan asrning 7 0 -yillarida 
N .M .S o k o v n in qov in n e rv a tsiy a sin i o ’rg an ib ta sv irlag a n edi. Ichak 
tu tq ich n in g pastki tu g u n id a n q o v u q q a b o ru v ch i b ir q orin n ervining 
m arkaziy u ch ig a t a ’sir etilsa, qovuq reflek s y o ’li bilan q isq arish in i 
Sokovnin kuzatgan. Q o ’z g ’alish ikkinchi qorin nervi orqali qovuqqa 
o ’tishi oqib atid a reak siy a kelib chiqadi. B ir tom ondagi qorin nervining 
markaziy uchiga ta ’sir etilsa, ichaktutqichning pastki tugunining m arkaziy 
nerv tizim iga b o g ’lovchi preganglionar tolalar qirqib q o ’yilgan taqdirda 
ham qovuq qisqaraveradi. Bu holda m arkaziy nerv tizimi orqali bo ’ladigan 
o d atd ag i re fle k s y u z a g a ch iq m ay d i, balki q irq ilg a n q o rin nerv id an
ichaktutqichning pastki tuguni orqali ikkinchi (qirqilm agan) qorin nerviga 
va undan keyin q o vuqqa nerv im pulslari o ’tadi.
Preganglionar tolaning tarm oqlanishi tufayli q o ’z g ’alishning bir qorin 
n e rv id a n ik k in c h i q o rin n e rv ig a o ’tish in i L en g li va b o sh q a la rn in g
tadqiqotlari tushuntirib berdi. Q orin nervi shoxchalarining k o ’pchilik qismi 
ichaktutqichning pastki tugunidagi ganglioz hujayralarda tugaydi; shu 
tarm oqlardan bir qism i esa tugunda uzilm ay, qorin nervining tarkibida 
k elib, ic h a k tu tq ic h d a n p eriferiy a d a qo v u q aso sid a yotg an g an g lio z 
hujayralarda tugaydi. Q irqilgan qorin nervining m arkaziy uchiga ta ’sir 
etilganda shu nerv tarkibida keluvchi preganglionar tolalar q o ’z g ’aladi. 
Q o ’z g ’alish o ’sha tolalarning tarm oqlangan jo y ig a ch a boradi, so ’ngra 
ichaktutqichning pastki tugunidagi ganglioz hujayralarga kiradi va bu 
tugundan ikkinchi qorin nervining tolalari o rqali q o vuqqa tarqaladi. 
P r e g a n g li o n a r t o la la r n in g a h a m iy a ti sh u b ila n is b o t e t ila d ik i, 
preganglionar to la la r qirqib q o ’yilganda ayniydi, shu qirqishdan 8-10 
kun qirqilgan qorin nervining m arkaziy uchiga ta ’sir etilsa, ikkinchi qorin 
nervi butun tu rish ig a qaram ay, ta ’sir qovuqqa yetib borm aydi. Xuddi 
sh uningdek,, p reg a n g lio n ar neyron sn a p slarid a q o ’z g ’alish o ’tishini 
to ’xtatib q o ’yadigan nikotin nerv tuguniga burilgandan keyin ham , qorin 
nervining m arkaziy uchiga ta ’sir etish natija berm aydi.
173



Download 8,79 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   136   137   138   139   140   141   142   143   ...   434




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish