O. T. A L a V i y a, s h. Q. Q o d I r o V a. N. Q o d I r o V, s h. H. H a m r o q u L o V e. H. H a L i L o V

E x o k ardiografiya
(E x o K G ) U ltra to v u sh y o rd a m id a y u rak n in g
m exanik faoliyati va tuzilishini qayd qilish usuli. B unda ultra tovush, 
yuqori chastotali (2,25-3 m G s gacha) shaklida odam tanasi orqali o 'tib , 
asbob yordam ida qabul qilinadi. Exosignal ossillo g raf ekranida ko'rinadi 
yoki fo toplenkaga yozib olinadi. Yurak sikli fazalarida uning m exanik 
aktivligini baholash uchun E xoK G doim o EK G bilan bir vaqtda yozib 
olinadi.
Yurak ishlagan vaqtda har xil tovushlar hosil bo'lad i, bu tovushlam i 
yu rak tonlari
deb ataladi. A uskultatsiya usuli bilan k o 'k ra k qafasining 
chap tom onidan 2 ta tonni eshitish m um kin. 1 ton (sistolik) va II ton 
(diastolik). Bu tonlam ing hosil b o'lish mexanizm lari yuqorida aytib o'tildi. 
Tonlam i eshitishda bir- biridan farqi shuki: birinchi ton sistola vaqtida 
hosil bo'ladi, ikkinchi ton diastolaning boshlanishida hosil bo'ladi. Birinchi 
ton b o 'g 'iq ro q eshitiladi, lekin davom iyroq, ikkinchi ton esajaran g li lekin 
qisqa davom etadi. Birinchi ton bilan ikkinchi ton orasidagi pauza, ikkinchi 
ton bilan keyigi birinchi ton oarsidagi pauzadan qisqaroq bo'ladi.
E lektron ap paratlam i q o 'lla sh yordam ida y urak tonlarini o 'rg a n ish
yanada osonlashadi. B uning uchun k o 'k ra k qafasini yurak jo y la sh g a n
sohasiga k u ch a ytirgichlarga ulangan m axsus m ikrofon ulab q o 'y ilsa , 
y urak tonlarini qayd qilish m um kin b o 'la d i. Yozib olingan egri chiziq
276

---

fon okardiogram m a
deb ataladi. U sulni o ‘zi esa 
fonokardiografiya
( 
FK G )d e b ataladi. FK G da va 1 va 2 tondan tashqari yana 3 va 4 tonlam i 
ham yozib olish m um kin.(rasm ).
Yurak f a o l i y a t i n i n g b o s h q a r is h m e x a n iz m la r i.
O rg a n iz m n i 
o ‘zg aru v ch an ta b ia tig a m o slash u v i y u rak fao liy atid a o 'z g a ris h la rn i 
keltirib chiqaradi va u bir qator boshqaruv m exanizm lar hisobiga am alga 
oshiriladi. Bu m exan izm lam in g bir qism i yurakning o 'z id a jo y la sh g a n - 
yurak ichi, intrakardial boshqarilish m exanizm lari. Bularga: hujayra ichi 
boshqarish m exanizm lari, hujayralararo boshqarish mexanizm lari va yurak 
ichi periferik reflekslari kiradi. Ikkinchi guruh boshqarish m exanizm lariga 
esa yurakdan tashqari (ekstrakardial) m exanizm lar kiradi. Bularga: nerv 
va gum oral boshqaruv m exanizm lar kiradi.