chiqariladi. A ndrogenlarga bir necha steroid gorm onlar kiradi, ulardan eng
m uhim i testosterondir. Bu gorm onning qonga o ‘tishi erkaklarda birlamchi
va ikkilamchi jinsiy belgilam i adekvat rivojlanishini ta ’minlaydi.
Drug‘don
й ъ
3
53-rasm . Urug’don gormonlari va ularning vazifalari.
T estosteron ta ’sirida o ‘g ‘il bola b alo g ’atga yetg an id a jin s iy a ’zo va
m oyaklar kattalashadi, soqol, past ovoz, qorinning o ’rta ch izig ’i bo ’ylab
k o ’tariluvchi chov ju n la r paydo b o ’ladi. B undan tashqari,,
testosteron
oqsillar sintezini kuchaytiradi, bu esa o ’sish va jism o n iy rivojlanishga,
m u s k u lla r m a s s a s in in g o r tis h ig a o lib k e la d i. T e s to s te ro n su y a k
sk e le tin in g s h a k lla n is h ig a ham t a ’sir k o ’rs a ta d i,
u su y a k d a o q sil
m atritsalari hosil b o ’lishini te zla sh tira d i va unda k alsiy tu zlarin in g
to ’planishini ta ’m inlaydi. B uning natijasida suyak eniga va b o ’yiga o ’sadi
va pishiqligi ortadi. T estosteron k o ’p ajralganda m oddalar alm ashinuvi
tezlashadi va qondagi eritrotsitlar soni ham ortib ketadi. Testosteronning
ta ’sir etish m exanizm i taxm inan quyidagicha am alga oshadi: u hujayra
ichiga kirib, faollashadi (d eg id ro te sto ste ro n ),
k ey in ch a lik u hujayra
yadrosi va organellari bilan b o g 'lan a d i, bu esa oqsil va nuklein kislotalar
s i n t e z i n i n g o ’z g a r i s h i g a o lib k e la d i. T e s t o s te r o n s e k r e s iy a s i
adenogipofizning lyuteinlovchi gorm oni orqali idora etiladi, bu gorm on
esa jin s iy b a lo g ’a tg a y etish n i te zla sh tira d i. A g ar q o n d a te sto ste ro n
gorm oni m iqdori ortib ketsa, qaytar b o g 'la n ish m exanizm i b o 'y ic h a
ly u te in lo v c h i g o rm o n se k re siy a si to rm o z lan a d i.
Ik k a la g o n ad o tro p
221
g o r m o n la r - f o llik u lo s tim u llo v c h i v a ly u te in lo v c h i g o r m o n la r
k o n s e n t r a t s i y a s i q o n d a p a s a y ib k e t g a n d a , s p e r m a to g e n e z
ja ra y o n larin in g tezlashuviga olib keladi.
0 ‘g ‘il b o lalarda 10-11 yoshgacha u ru g ‘donda
an drogenlar ishlab
chiq aru v ch i faol g la n d u lo tsitla r b o 'lm a y d i. B iroq, bu h ujayralardan
te s to s te r o n g o rm o n i s e k r e s iy a s i, h o m ila d o r lik d a v r id a v a b o la
tu g ‘ilgandan s o ‘ng b ir n ech a h aftagacha davom etadi.
Bu sekresiya
y o 'ld o s h to m o n id a n ajra lib ch iq q an g orm on g o n ad o tro p in t a ’sirid a
y u za g a chiqadi. E rk a k jin s iy g o rm o n la rin in g se k re siy a si y etarlic h a
b o 'lm a sa , y evnuxoidlik rivojlanishiga olib keladi. B unda birlam chi va
ik k ilam c h i jin s iy b e lg ila rn in g riv o jla n ish i k ec h ik a d i,
su y ak skeleti
noproporsional b o ’lib qoladi, k o 'k ra k va q orinning pastki sohalarida
y o g 1 to ‘planadi, b a ’zida esa sut bezlari ham kattalashadi (ginekom astiya),
erk a k jin s iy g o rm o n la rin in g kam ish lab c h iq a rilis h i asab va ru h iy
o'zgarishlarga ham olib kelishi m um kin. B undan tashqari, qaram a-qarshi
jin s g a b o 'lg a n q iziqish y o ‘qoladi va b o sh q a erk a k larg a xos b o ‘lgan
psixofiziologik harakatlar ham yo'qoladi.
Do'stlaringiz bilan baham: