O ramazonov, S. S. Buriyev meliorativ tuproqshunoslik

Gidromodul  rayonlashtirish  –  hududlarni  bir  xil  iqlim  sharoitiga 
mansub guruhlarga ajratish asosida yetishtirilayotgan bir yillik, ko‘p yillik 
o‘simliklarning umumiy suv iste’moli, sug‘orish shahobchalarining asosiy 
ko‘rsatkichlari, suvdan foydalanishni rejalashtirish va boshqarishni amalga 
oshirishdir.  
Meliorativ  holati  qoniqarsiz  tuproqlar  holatini  yaxshilash,  qishloq 
xo‘jaligi  ishlab  chiqarishining  salbiy  oqibatlarini  kamaytirishga 
yo‘naltirilgan o‘ziga xos tadbirlarga quyidagilar kiradi: 
a. Gidrotexnik tadbirlar: 
-  suv  omborlari,  har  xil  sug‘orish  shahobchalari  va  gidrotexnik 
inshootlar yordamida suv zaxiralarini boshqarish; 
b. Gidromeliorativ tadbirlar: 
-  kollektor-zovurlar  tizimi  yordamida  yer  osti  suvlari  chuqurligini 
boshqarish; 
-  tuproqning  suv  shimiladigan  –  o‘simlik  ildizi  tarqaladigan 
qatlamidan zaharli tuzlarni yuvish. 

---

47 
c. Agrotexnik tadbirlar: 
-  xo‘jalik,  tuman  va  mintaqalarning  tabiiy-iqlim,  tuproq-meliorativ 
xususiyatlarini 
inobatga 
olgan 
holda 
o‘simliklarni  joylashtirish, 
yetishtirishda qo‘llaniladigan agrotexnologik tadbirlarni tabaqalashtirilgan 
tartibda qo‘llash; 
Sho‘rlangan,  qayta  sho‘rlanishga,  sho‘rtoblanishga  moyil  tuproqlarda 
o‘simlik  ildizi  tarqalgan  qatlamda  zaharli  tuzlarni  kamaytirish,  tuproq 
singdirish  sig‘imida  kationlar  nisbatini  maqbullashtirishni  ta’minlaydigan 
agromeliorativ tadbirlarni qo‘llash; 
-  kam  yog‘ingarchilik  bo‘ladigan  va  yengil  mexanik  tarkibli  (qum, 
qumloq)  tuproqlar  tarqalgan  hududlarda  asosiy  e’tibor  ildiz  tarqalgan 
qatlamda  maqbul  namlikni  ta’minlaydigan  agrotexnik  tadbirlar,  suv 
tejamkor sug‘orish texnikasi va texnologiyalarini qo‘llashga qaratiladi. 
d. O‘rmon-xo‘jalik tadbirlar: 
-  shamol  ta’sirida  tuproq  yemirilishining  oldini  oladigan,  himoya 
qiladigan ko‘p yillik daraxtlarni ekish, tuproqni himoya qiladigan maxsus 
usullarni  (ko‘p  yillik  o‘tlar  ekish,  polimer  moddalarni  sepish,  chuqur 
haydash) qo‘llash hisobiga tuproqning ustki qismi bilan aralashtirish; 
-  tuproqning  suv  ta’sirida  yemirilishini  olidini  olish,  kamaytirishni 
ta’minlaydigan 
sun’iy 
donadorlikni 
shakllantiradigan 
kimyoviy 
birikmalarni qo‘llash, ko‘p yillik o‘tlarni ekish; 
- daladagi mikropast-balandlikni tekislash; 
- organik va  mineral o‘g‘itlarni  me’yorida,  tabaqalashtirilgan tartibda 
qo‘llash; 
- egatlarni dalaning eng kam nishabligiga qarab olish va o‘zgaruvchan 
oqim bilan sug‘orish; 
-  suv  tejamkor  sug‘orish  usullarini  (yomg‘irlatib,  tomchilatib, 
egiluvchan shlanglar va x.k.) qo‘llash.