O ramazonov, S. S. Buriyev meliorativ tuproqshunoslik

Zarur  narsalar:  shisha  naychalar,  doka,  filtr  qog‘oz,  shtativ,  tuproq 
yoki qum, suv vannachasi, soat suv, mm. li qog‘oz va mum qalam  
 
Ishning bajarish tartibi: 
1)  balandligi  20  sm,  diametri  1  sm  bo‘lgan  shisha  naylar  (tuproq 
fraksiyasiga qarab) olinadi va uchiga doira shaklli filtr qog‘oz bilan doka 
bog‘lab qo‘yiladi;  
2) mm li qog‘oz va mum qalam yordamida shisha nay 2 sm dan qilib 
bo‘laklarga bo‘linadi; 
3)  har  bir  naychaga  tuproq  yoki  qum  solinadi,  yumshoq  narsaga  bir 
necha marta urib bir tekis joylashtiriladi. So‘ngra ular shtativga o‘rnatiladi 
va vannachalardagi suv yuzasiga tushiriladi;  
4)  tajriba  boshlangan  vaqt  belgilab  qo‘yiladi;  suv  tuproqni  kapillyar 
xo‘llab,  belgilangan  bo‘lakka  yetgan  vaqt  aniqlanadi  va  natijalar  13-
jadvalga yozib qo‘yiladi.  
Tuproq  bir  tekis  xo‘llanmaganda  kapillyar  ko‘tarilishning  o‘rtacha 
kattaligi topiladi;  
5)  kuzatish  30  minut  davomida  olib  boriladi  va  quyidagi  formulaga 
muvofiq har bir 2 sm bo‘lak uchun shu jumladan: 1) boshlang‘ich (birinchi 

---

81 
bo‘lak  uchun);  2)  oxirgi  (oxirgi  bo‘lak  uchun)  va  3)  o‘rtacha  (barcha 
bo‘laklarning yig‘indisidan) ko‘tarilish tezligi hisoblab chiqiladi: 
t
S
V

, 
bu yerda: V – suv ko‘tarilish tezligi, sm/min yoki sm/sek; 
S – o‘tilgan yo‘l, sm;  
T – vaqt, min yoki sek. 
Har  bir  guruhning  kuzatish  ma’lumotlari  13-jadvalga  alohida,  barcha 
guruhlarning oxirgi natijasi esa 14-yig‘ma jadvalga yoziladi.